ερωτόκριτος

Ερωτόκριτος
Σχέδιο μαθήματος

Στόχοι
Να επισημάνουμε την επιβίωση του Ερωτόκριτου στη λαϊκή και λογοτεχνική παράδοση της χώρας μας
Να εντοπίσουμε τα κοινά στοιχεία της κρητικής λογοτεχνικής αναγέννησης
Να αξιολογήσουμε τη σημασία της γλωσσικής μορφής του κειμένου
Να εντοπίσουμε τα βασικά θεματικά κέντρα του αποσπάσματος



Αφόρμηση
Ξεκινάμε από την εικόνα του βιβλίου : Ερωτόκριτος και Αρετούσα , πίνακας Γιάννη Τσαρούχη
? σε ποια εποχή μπορεί να αναφέρεται με βάση την ενδυμασία
?ποιον ήρωα μπορεί να θυμίζει ο Ερωτόκριτος
?αν σας έλεγα ότι το ποίημα είναι γραμμένο το 1645 και επηρεασμένο από τα ευρωπαϊκά ιπποτικά μυθιστορήματα πως θα ζωγραφίζατε τους δύο ήρωες
?γιατί ο Τσαρούχης προτίμησε μια τέτοια ενδυματολογική προσέγγιση
?το ποίημα έχει ερωτικό ή πολεμικό θέμα
?τι να σημαίνει το όνομα Ερωτόκριτος

με όλες αυτές τις ερωτήσεις , που μπορεί να μη γίνουν βέβαια και όλες, περιμένουμε ορισμένες απαντήσεις που και με την καθοδήγησή μας θα μας οδηγήσουν στα παρακάτω συμπεράσματα

το ποίημα γονιμοποιεί την ελληνική τέχνη ακόμα και σήμερα
ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα απέκτησαν ένα διαχρονικό χαρακτήρα στην ελληνική τέχνη αλλά και στη λαϊκή παράδοση
οι δύο τελευταίες ερωτήσεις έχουν ως στόχο να κρατήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών περιμένοντας να δουν την επαλήθευσή τους με την ανάγνωση

Λέμε στα παιδιά ορισμένα στοιχεία για τους ήρωες
? σε τι βοηθάει αυτό το εξωπραγματικό σκηνικό, τα μη πραγματικά και τυπικά ονόματα
οι ήρωες και τα προβλήματά τους, οι κάημοί τους γίνονται διαχρονικοί
διαβάζουμε το απόσπασμα 1 από το φυλλάδιο
γίνονται έτσι πιο εύκολα κτήμα του αναγνωστικού κοινού. Γι αυτό και οι ήρωες του πρέπει να έχουν θετικά χαρακτηριστικά
δεύτερο και τρίτο απόσπασμα του φυλλαδίου

πέρα από το θέμα και τους θετικούς ήρωες ένα ποίημα χρειάζεται και κάτι ακόμα για να μιλήσει στη γλώσσα του λαού αλλά αυτό θα το επισημάνουμε μετά την πρώτη ανάγνωση


Ανάγνωση του πρώτου αποσπάσματος (μόνο την αφήγηση από τον ποιητή)
? μηπως κάποιος κατάλαβε τι μπορεί να σημαίνει ερωτόκριτος;
κρίση=βάσανο στίχος 3
?το θέμα μας τελικά είναι ερωτικό;

?Με ποιους τρόπους θα προσπαθούσατε να πείσετε τον βασιλιά να δεχτεί το γάμο;
Διαβάζουμε τα λόγια του Πεζόστρατου

Επισημαίνουμε τα δικά του επιχειρήματα
στους παλιούς καιρούς τα πάντα ήταν καλύτερα και γι’ αυτό πρέπει να παίρνουμε παράδειγμα από το τι συνέβαινε τότε
τα υλικά πράγματα μεταβάλλονται
θα πρέπει να δίνουμε σημασία στις αρετές εκείνες οι οποίες δεν είναι πρόσκαιρες αλλά παραμένουν αμετάβλητες
Τονίζουμε στα παιδιά τη διαχρονικότητα των επιχειρημάτων
σήμερα ακόμα λέμε τη φράση «κάθε πέρυσι και καλύτερα»
στην αρχαία Ελλάδα ίσχυε το ρητό «μηδένα προ του τέλους μακάριζε»
θυμίζουμε την ιστορία του Κροίσου και του Σόλωνα
διαβάζουμε και το προοίμιο του Ερωτόκριτου από το φυλλάδιο(απόσπασμα 6)

? ποια περιμένουμε να είναι η απάντηση του Βασιλιά;
Διαβάζουμε το απόσπασμα και είναι σίγουρο ότι οι προσδοκίες των μαθητών θα επιβεβαιωθούν

Η απάντηση του βασιλιά
Οργή
Εξορία
Απειλές
Απομάκρυνση

Τονίζουμε τα διαχρονικά χαρακτηριστικά της εξουσίας
Υπεροψία
Σκληρότητα
Πίστη ότι μπορεί να κατευθύνει τα πάντα , ακόμα και τα συναισθήματα των υπηκόων της

? η ιστορία μήπως μας θυμίζει κάτι από τα προηγούμενα;
Θα θυμηθούμε τότε την Ερωφίλη και θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε κοινά στοιχεία των δύο έργων

Προσπάθεια εντοπισμού κοινών στοιχείων με την Ερωφίλη
Ο μύθος
Ο δεκαπεντασύλλαβος
Διαλεκτικές λέξεις
Ομοιοκαταληξία
Θέατρο- διαλογική μορφή ποιήματος
Τα ονόματα των πρωταγωνιστών
Επηρεασμένα από ιπποτικά μυθιστορήματα

Βρίσκουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε γα το έργο και τη διάδοση του Ερωτόκριτου
(Συγγραφέας, ιστορική περίοδος: βενετοκρατία λίγο πριν από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους. Διαδόθηκε από τους κρητικούς πρόσφυγες στη Ζάκυνθο όπου τραγουδιόταν αλλά και κυκλοφορούσε ως λαϊκό ανάγνωσμα. Πρόκειται για ένα μεγάλο αφηγηματικό ποίημα 1000 περίπου στίχων)

Αφού λοιπόν αποτέλεσε ένα λαϊκό ανάγνωσμα θα πρέπει να είναι γραμμένο και στη γλώσσα που καταλαβαίνει ο λαός.

Διαβάζουμε το τέταρτο και ύστερα το πέμπτο και το έκτο απόσπασμα
? ποιο από τα δύο (5 και 6) σας άρεσε περισσότερο
?ποιο είναι πιο κοντά στο λαϊκό αίσθημα
?ποιο θα μπορούσε να μιλήσει στην καρδιά του λαού;

Αποκαλύπτουμε την ταυτότητα του τέταρτου αποσπάσματος
(μετάφραση από τον Διονύσιο Φωτεινό , η οποία έγινε πολύ δημοφιλής στους κύκλους των αριστοκρατών)

οι μαθητές καταλαβαίνουν έτσι πως μόνο όταν η μορφή με το περιεχόμενο συνταυτιστούν με την ευαισθησία του ποιητή μπορεί να έχουμε ένα άρτιο ποίημα. Και όταν αυτή η ευαισθησία συνταυτιστεί με την ευαισθησία του αναγνώστη τότε έχουμε και ένα επιτυχημένο έργο. Αν μάλιστα ο ποιητής πετύχει να χτυπήσει τις χορδές εκείνες με τις οποίες πάλλονται οι καρδίες όλων των ανθρώπων τότε το ποίημα γίνεται πια κλασσικό.

Ερωτήσεις
Με βάση τα λόγια του Πεζόστρατου να σχολιάσετε το έβδομο απόσπασμα
Να συγκρίνετε το απόσπασμα της «μάχης Αθηναίων και Βλάχων» με μια ομηρική μάχη

αποσπάσματα που δίνονται στα παιδια και χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία

Ερωτόκριτος


Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξανδρο, ένας τρίδυμος αδερφός


Ήρχισε κι εμεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι
Κι επλήθαινε στην ομορφιά στη γνώση και στη χάρη
Εγίνηκε της ηλικιάς πάντοθες εγροικήθη
Πως για να το χουν θάμασμα στο κόσμο εγεννήθη

Ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση
Οι λ΄γοι του ήσανε θροφή κι η ερμηνεία του βρώση
Και τα’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτον ελέγα
Ήτονς τς’ αρετής πηγή και τς’ αρχοντιάς η φλέγα

Απ’ ότι κάλλη έχει ο άθρωπος , τα λόγια ‘χουν τη χάρη
Να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
Κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,
Κάνει και κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω


Εις την της Ελλάδος πρώτης θρυλουμένην εποχήν
Και του των Ελλήνων γένους ένδοξον υπεροχήν,
Ένας καθαρός εφάνη έρωτας επί της γης
Κι έμενεν εις τους ανθρώπους ανεξάλειπτος σφρααγίς…

Τσι περαζόμενους καιρούς , που οι Ελληνες ορίζα,
Κι όπου δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,
Τότες μα αγάπη μπιστική στον κόσμο φανερώθη,
Κι εγράφη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τζη λιώθη.























Ερωτόκριτος


1. «Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξανδρο, ένας τρίδυμος αδερφός»
Σεφέρης, δοκιμές Α, σελ.268

2. «Ήρχισε κι εμεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι
κι επλήθαινε στην ομορφιά στη γνώση και στη χάρη
εγίνηκε της ηλικιάς πάντοθες εγροικήθη
πως για να το χουν θάμασμα στο κόσμο εγεννήθη»
(Α, στιχ 57-60)

3. «Ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση
οι λόγοι του ήσανε θροφή κι η ερμηνειά του βρώση
και τα’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτον ελέγα
ήτονε τς’ αρετής πηγή και τς’ αρχοντιάς η φλέγα»
(Α, στιχ. 79-82)

4. «Απ’ ότι κάλλη έχει ο άθρωπος , τα λόγια ‘χουν τη χάρη
να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,
κάνει και κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω»
(Α, στιχ.887-890)


5. «Εις την της Ελλάδος πρώτης θρυλουμένην εποχήν
και του των Ελλήνων γένους ένδοξον υπεροχήν,
ένας καθαρός εφάνη έρωτας επί της γης
κι έμενεν εις τους ανθρώπους ανεξάλειπτος σφρααγίς…»

6. «Τσι περαζόμενους καιρούς , που οι Ελληνες ορίζα,
κι όπου δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,
τότες μια αγάπη μπιστική στον κόσμο φανερώθη,
κι εγράφη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τζη λιώθη.»
(Α, στιχ. 19-22)

7. «Του κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεναίνου
και του τροχού , που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου,
με του καιρού τα’ αλλάματα που αναπαημό δεν έχου,
μα στο καλό κι εις το κακό περιπατούν και τρέχου.»
(Α, στιχ. 1-4)