χρονικό, Ξανθόπουλος (β' γυμνασίου)

Χρονικό
Λευτέρης Ξανθόπουλος

Το ποίημα παρουσιάζει τη ζωή των μελών μιας οικογένειας, τις προσδοκίες τους, την κατάληξή τους. Αναφέρεται βέβαια σε μια περασμένη εποχή που παρ’ όλες τις διαφορές που παρουσιάζει με τη δική μας , μπορούμε να αναζητήσουμε και κοινούς τόπους.
Η διδασκαλία θα στηριχτεί σε ορισμένες ασκήσεις- δραστηριότητες που θα αναθέσουμε στους μαθητές είτε ατομικά είτε σε ομάδες(αν έχουμε δουλέψει με ομάδες και έχουμε διαμορφώσει ένα πλαίσιο λειτουργίας τους)

ΣτόχοιΝα εντοπίσουμε τα στερεότυπα που κατευθύνουν τις ζωές των μελών τις οικογενείας
Να αναγνωρίσουμε πώς στα νεότερα χρόνια η ευκαιρία επιλογών έχει φέρει μαζί της και την αβεβαιότητα.
Να δούμε γενικότερα τις αλλαγές με το σήμερα
Να δικαιολογήσουμε την ποιητική μορφή του κειμένου

Πρώτη δραστηριότηταΔίνουμε στα παιδιά μόνο τον πρώτο στίχο από τις 4 πρώτες στροφές
Ο πατέρας είπε
……………………….
……………………
η μητέρα γύρεψε ……
………………………
……………….
Ο μεγάλος
……………….
………………………
Ο μικρός
………………..
………………..
Και τους στίχους που έχουμε αφαιρέσει ανακατεμένους
Έψαχνε από παιδί
Έφυγε σε ξένο τόπο
Αγαπώ τον ξεραμένο καπνό
Παιδιά ταίρι και σπιτικό
Δε ζήτησε τίποτα
Έγινε καπνεργάτης
Τον κούρασαν οι μάχες
Ζευγάρωσαν

Ζητάμε από τα παιδιά να προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν το ποίημα
(στόχος μας δεν είναι βέβαια να πετύχουμε οπωσδήποτε τη σύνθεση του ποιήματος αλλά είναι σίγουρο ότι ορισμένες επιλογές που θα κάνουν τα παιδιά θα στηρίζονται σε στερεότυπες αντιλήψεις που έχουμε για το ρόλο και τις επιδιώξεις του κάθε μέλους μιας οικογένειας)
πιθανόν λοιπόν θα βρούμε τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι επιδιώξεις της γυναίκας σχετίζονται με τη δημιουργία οικογένειας ενώ του άντρα με την εργασία. Σ’ αυτό το σημείο μπορούμε να συζητήσουμε κατά πόσο σήμερα έχουν αλλάξει τα πράγματα , αν οι επιδιώξεις των δύο φύλων παραμένουν ίδιες ή όχι)

δραστηριότητα δεύτερηαντιστοίχιση
δίνουμε πάλι τα στοιχεία της τελευταίας στροφής με την κατάληξη των προσώπων του ποιήματος ανακατεμένα
το σπίτι Χτίστηκε στις κάμαρες
ο πατέρας Γίνηκε σιδηρόδρομος μακρύς
η μητέρα Βγήκε στη σύνταξη
ο μικρός Σκέφτηκε να πει αγαπώ το ξεραμένο καπνό
ο μεγάλος Μπογιατίζεται κάθε χρόνο

Αφού γίνει και αυτή η αντιστοίχιση από τα παιδιά πάμε να δούμε ολόκληρο το ποίημα από το βιβλίο.
Η αντιστοίχιση έχει νόημα να δούμε πόσο αναμενόμενες είναι οι επιλογές που κάνει ο ποιητής μας για τους ήρωές τους και να σχολιάσουμε τελικά και την κατάληξη των μελών της οικογένειας.

Δραστηριότητα 3ηΖητάμε από τα παιδιά να βάλουν τους ήρωες σε μια κλίμακα ανάλογα με το κατά πόσο είχαν μια ευτυχισμένη ζωή
Και ύστερα μια δεύτερη κλίμακα ανάλογα με το κατά πόσο η ζωή τους χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και βεβαιότητα.
Αφού δικαιολογήσουν τις επιλογές τους μπορούμε να φτάσουμε σε ορισμένα συμπεράσματα.
Ίσως: η ζωή της μητέρας και του πατέρα είχαν πιο βέβαιη κατάληξη. Γνώριζαν και οι δύο ίσως το αποτέλεσμα των επιλογών τους. Η ζωή τους δεν χαρακτηριζόταν από πολλές αλλαγές, η εποχή τους δε χαρακτηριζόταν από πολλές αλλαγές, ο ρυθμός της ήταν πιο αργός. Βέβαια ο ποιητής με τις λέξεις που χρησιμοποιεί δείχνει και μια διαφοροποίηση στη ζωή των γονέων. Ο πατέρας απλώς πήρε σύνταξη (λογική κατάληξη μεν, ουδέτερη δε και ίσως και θετική για έναν εργαζόμενο). Η μητέρα όμως δεν πέρασε μόνο τη ζωή της στο σπίτι αλλά «χτίστηκε» μέσα στις κάμαρες. Κάτι που δείχνει βέβαια την αρνητική κατάληξη της επιλογής της.
Απ’ την άλλη μεριά τα παιδιά τα χαρακτηρίζει η αβεβαιότητα και η αποτυχία. Τα πράγματα πια δεν είναι τόσο εύκολα. Ο μικρός ακόμα ψάχνεται σε ξένους τόπους προσπαθώντας να βρει την ευτυχία ενώ ο μεγάλος έπεσε θύμα της εκβιομηχάνισης και του εκσυγχρονισμού της γεωργίας. Δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τις αλλαγές που έφεραν στις εργασιακές σχέσεις και έτσι και για τους δύο μένουμε με την εντύπωση μιας αποτυχημένης και δυστυχισμένης ζωής. Όσον αφορά τον μεγάλο μπορούμε να μείνουμε λίγο παραπάνω σ’ αυτό το σημείο. Γιατί ο ποιητής μας αναγκάζει να τον συγκρίνουμε με την ιστορία του πατέρα καθώς και οι δύο έκαναν την ίδια επιλογή (αγαπώ τον ξεραμένο καρπό) αλλά με διαφορετικά αποτελέσματα.
Επίσης μπορούμε να ρωτήσουμε τα παιδιά ποιου μέλους τη ζωή θεωρούν πιο ενδιαφέρουσα (ερώτηση και του βιβλίου).
Ακόμα μπορούμε να δούμε αν η οικογένεια του ποιήματος πέτυχε τους στόχους της και τι ήταν αυτό που συνέβαλε στην αποτυχία της. Μπορούμε σ’ αυτές τις ερωτήσεις να εντοπίσουμε τη διάλυση της οικογένειας. Το ένα μέλος της έχει ξενιτευτεί και έχει κόψει τους δεσμούς του μαζί της, ο άλλος γιος δεν μπορεί να βρει στήριγμα ούτε ακολουθώντας το επάγγελμα του πατέρα του, η μητέρα που επένδυσε στην οικογένεια αντιλαμβάνεται τώρα ότι απλώς έχτισε τη φυλακή της, ενώ ακόμα και ο πατέρας , στη σύνταξη πια, έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τη ζωή και το αναζητά στο ετήσιο μπογιάτισμα του σπιτιού του.


Δραστηριότητα 4ηΚάνουμε μια μικρή σύνθεση. Προσπαθούμε να πούμε με δικά μας λόγια την ιστορία της οικογένειας. Ίσως θα μπορούσαμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να γράψουν σε μια παράγραφο την ιστορία αυτή.(αν έχει τελειώσει η διδακτική ώρα, θα μπορούσε να είναι η ερώτηση για το σπίτι)
Στη συνέχεια τις ιστορίες των παιδιών τις συγκρίνουμε με το ποίημα.
Θα παρατηρήσουμε ότι το περιεχόμενο της ιστορίας παραμένει ίδιο.
Τι είναι αυτό που κάνει την ιστορία του Ξανθόπουλου ποίημα;
Σίγουρα δεν είναι μόνο ο χωρισμός σε στίχους και στροφές. Παίζει και αυτό ένα ρόλο αλλά όχι σημαντικό.
Ψάχνοντας τις απαντήσεις με τα παιδιά μπορούμε να καταλήξουμε στα παρακάτω!
Μεταφορικός λόγος : γίνηκε σιδηρόδρομος, προκόψανε οι μηχανές,
(η δυνατότητα παραβίασης του κανόνα της κοινής γλώσσας είναι απαραίτητη στην ποίηση. Χωρίς αυτήν δε θα υπήρχε ποίηση.» Μουκαρόφσκι
ο ποιητής έχει τη δυνατότητα να συνταιριάζει λέξεις μέσα σε κατάλληλα γλωσσικά περιβάλλοντα έτσι που να εκφράζουν σημασίες που δε δηλώνουν στη συμβατική γλώσσα αλλά που θα έπρεπε ή θα μπορούσαν να δηλώνουν.
Αφαιρετικότητα ελλειπτικότητα : σε όλο το ποίημα
(η ποίηση είναι το αντίθετο της ρητορικής)
Υπαινικτικός λόγος, πρώτο και δεύτερο επίπεδο: χτίστηκε στις κάμαρες
Συνασθηματικός λόγος
Η ποίηση είναι η υπέρτατη μορφή συγκινησιακής χρήσης της γλώσσας
Ρίτσαρντς
Η ποίηση είναι η ανάπτυξη ενός επιφωνήματος

Όλα αυτά δίνουν ένα διαφορετικό ρυθμό στο κείμενο που το ξεχωρίζει από τον πεζό λόγο. Μπορούμε σ’ αυτό το σημείο να μιλήσουμε για τη διαφορά ποιητικού και πεζού λόγου.
Ο Σεφέρης μιλούσε για τη διαφορά ποιητικού και πεζού λόγου παραλληλίζοντάς τη με τη διαφορά χορού και βαδίσματος.