Χρονικό
Λευτέρης Ξανθόπουλος
Το ποίημα παρουσιάζει τη ζωή των μελών μιας οικογένειας, τις προσδοκίες τους, την κατάληξή τους. Αναφέρεται βέβαια σε μια περασμένη εποχή που παρ’ όλες τις διαφορές που παρουσιάζει με τη δική μας , μπορούμε να αναζητήσουμε και κοινούς τόπους.
Η διδασκαλία θα στηριχτεί σε ορισμένες ασκήσεις- δραστηριότητες που θα αναθέσουμε στους μαθητές είτε ατομικά είτε σε ομάδες(αν έχουμε δουλέψει με ομάδες και έχουμε διαμορφώσει ένα πλαίσιο λειτουργίας τους)
ΣτόχοιΝα εντοπίσουμε τα στερεότυπα που κατευθύνουν τις ζωές των μελών τις οικογενείας
Να αναγνωρίσουμε πώς στα νεότερα χρόνια η ευκαιρία επιλογών έχει φέρει μαζί της και την αβεβαιότητα.
Να δούμε γενικότερα τις αλλαγές με το σήμερα
Να δικαιολογήσουμε την ποιητική μορφή του κειμένου
Πρώτη δραστηριότηταΔίνουμε στα παιδιά μόνο τον πρώτο στίχο από τις 4 πρώτες στροφές
Ο πατέρας είπε
……………………….
……………………
η μητέρα γύρεψε ……
………………………
……………….
Ο μεγάλος
……………….
………………………
Ο μικρός
………………..
………………..
Και τους στίχους που έχουμε αφαιρέσει ανακατεμένους
Έψαχνε από παιδί
Έφυγε σε ξένο τόπο
Αγαπώ τον ξεραμένο καπνό
Παιδιά ταίρι και σπιτικό
Δε ζήτησε τίποτα
Έγινε καπνεργάτης
Τον κούρασαν οι μάχες
Ζευγάρωσαν
Ζητάμε από τα παιδιά να προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν το ποίημα
(στόχος μας δεν είναι βέβαια να πετύχουμε οπωσδήποτε τη σύνθεση του ποιήματος αλλά είναι σίγουρο ότι ορισμένες επιλογές που θα κάνουν τα παιδιά θα στηρίζονται σε στερεότυπες αντιλήψεις που έχουμε για το ρόλο και τις επιδιώξεις του κάθε μέλους μιας οικογένειας)
πιθανόν λοιπόν θα βρούμε τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι επιδιώξεις της γυναίκας σχετίζονται με τη δημιουργία οικογένειας ενώ του άντρα με την εργασία. Σ’ αυτό το σημείο μπορούμε να συζητήσουμε κατά πόσο σήμερα έχουν αλλάξει τα πράγματα , αν οι επιδιώξεις των δύο φύλων παραμένουν ίδιες ή όχι)
δραστηριότητα δεύτερηαντιστοίχιση
δίνουμε πάλι τα στοιχεία της τελευταίας στροφής με την κατάληξη των προσώπων του ποιήματος ανακατεμένα
το σπίτι Χτίστηκε στις κάμαρες
ο πατέρας Γίνηκε σιδηρόδρομος μακρύς
η μητέρα Βγήκε στη σύνταξη
ο μικρός Σκέφτηκε να πει αγαπώ το ξεραμένο καπνό
ο μεγάλος Μπογιατίζεται κάθε χρόνο
Αφού γίνει και αυτή η αντιστοίχιση από τα παιδιά πάμε να δούμε ολόκληρο το ποίημα από το βιβλίο.
Η αντιστοίχιση έχει νόημα να δούμε πόσο αναμενόμενες είναι οι επιλογές που κάνει ο ποιητής μας για τους ήρωές τους και να σχολιάσουμε τελικά και την κατάληξη των μελών της οικογένειας.
Δραστηριότητα 3ηΖητάμε από τα παιδιά να βάλουν τους ήρωες σε μια κλίμακα ανάλογα με το κατά πόσο είχαν μια ευτυχισμένη ζωή
Και ύστερα μια δεύτερη κλίμακα ανάλογα με το κατά πόσο η ζωή τους χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και βεβαιότητα.
Αφού δικαιολογήσουν τις επιλογές τους μπορούμε να φτάσουμε σε ορισμένα συμπεράσματα.
Ίσως: η ζωή της μητέρας και του πατέρα είχαν πιο βέβαιη κατάληξη. Γνώριζαν και οι δύο ίσως το αποτέλεσμα των επιλογών τους. Η ζωή τους δεν χαρακτηριζόταν από πολλές αλλαγές, η εποχή τους δε χαρακτηριζόταν από πολλές αλλαγές, ο ρυθμός της ήταν πιο αργός. Βέβαια ο ποιητής με τις λέξεις που χρησιμοποιεί δείχνει και μια διαφοροποίηση στη ζωή των γονέων. Ο πατέρας απλώς πήρε σύνταξη (λογική κατάληξη μεν, ουδέτερη δε και ίσως και θετική για έναν εργαζόμενο). Η μητέρα όμως δεν πέρασε μόνο τη ζωή της στο σπίτι αλλά «χτίστηκε» μέσα στις κάμαρες. Κάτι που δείχνει βέβαια την αρνητική κατάληξη της επιλογής της.
Απ’ την άλλη μεριά τα παιδιά τα χαρακτηρίζει η αβεβαιότητα και η αποτυχία. Τα πράγματα πια δεν είναι τόσο εύκολα. Ο μικρός ακόμα ψάχνεται σε ξένους τόπους προσπαθώντας να βρει την ευτυχία ενώ ο μεγάλος έπεσε θύμα της εκβιομηχάνισης και του εκσυγχρονισμού της γεωργίας. Δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τις αλλαγές που έφεραν στις εργασιακές σχέσεις και έτσι και για τους δύο μένουμε με την εντύπωση μιας αποτυχημένης και δυστυχισμένης ζωής. Όσον αφορά τον μεγάλο μπορούμε να μείνουμε λίγο παραπάνω σ’ αυτό το σημείο. Γιατί ο ποιητής μας αναγκάζει να τον συγκρίνουμε με την ιστορία του πατέρα καθώς και οι δύο έκαναν την ίδια επιλογή (αγαπώ τον ξεραμένο καρπό) αλλά με διαφορετικά αποτελέσματα.
Επίσης μπορούμε να ρωτήσουμε τα παιδιά ποιου μέλους τη ζωή θεωρούν πιο ενδιαφέρουσα (ερώτηση και του βιβλίου).
Ακόμα μπορούμε να δούμε αν η οικογένεια του ποιήματος πέτυχε τους στόχους της και τι ήταν αυτό που συνέβαλε στην αποτυχία της. Μπορούμε σ’ αυτές τις ερωτήσεις να εντοπίσουμε τη διάλυση της οικογένειας. Το ένα μέλος της έχει ξενιτευτεί και έχει κόψει τους δεσμούς του μαζί της, ο άλλος γιος δεν μπορεί να βρει στήριγμα ούτε ακολουθώντας το επάγγελμα του πατέρα του, η μητέρα που επένδυσε στην οικογένεια αντιλαμβάνεται τώρα ότι απλώς έχτισε τη φυλακή της, ενώ ακόμα και ο πατέρας , στη σύνταξη πια, έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τη ζωή και το αναζητά στο ετήσιο μπογιάτισμα του σπιτιού του.
Δραστηριότητα 4ηΚάνουμε μια μικρή σύνθεση. Προσπαθούμε να πούμε με δικά μας λόγια την ιστορία της οικογένειας. Ίσως θα μπορούσαμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να γράψουν σε μια παράγραφο την ιστορία αυτή.(αν έχει τελειώσει η διδακτική ώρα, θα μπορούσε να είναι η ερώτηση για το σπίτι)
Στη συνέχεια τις ιστορίες των παιδιών τις συγκρίνουμε με το ποίημα.
Θα παρατηρήσουμε ότι το περιεχόμενο της ιστορίας παραμένει ίδιο.
Τι είναι αυτό που κάνει την ιστορία του Ξανθόπουλου ποίημα;
Σίγουρα δεν είναι μόνο ο χωρισμός σε στίχους και στροφές. Παίζει και αυτό ένα ρόλο αλλά όχι σημαντικό.
Ψάχνοντας τις απαντήσεις με τα παιδιά μπορούμε να καταλήξουμε στα παρακάτω!
Μεταφορικός λόγος : γίνηκε σιδηρόδρομος, προκόψανε οι μηχανές,
(η δυνατότητα παραβίασης του κανόνα της κοινής γλώσσας είναι απαραίτητη στην ποίηση. Χωρίς αυτήν δε θα υπήρχε ποίηση.» Μουκαρόφσκι
ο ποιητής έχει τη δυνατότητα να συνταιριάζει λέξεις μέσα σε κατάλληλα γλωσσικά περιβάλλοντα έτσι που να εκφράζουν σημασίες που δε δηλώνουν στη συμβατική γλώσσα αλλά που θα έπρεπε ή θα μπορούσαν να δηλώνουν.
Αφαιρετικότητα ελλειπτικότητα : σε όλο το ποίημα
(η ποίηση είναι το αντίθετο της ρητορικής)
Υπαινικτικός λόγος, πρώτο και δεύτερο επίπεδο: χτίστηκε στις κάμαρες
Συνασθηματικός λόγος
Η ποίηση είναι η υπέρτατη μορφή συγκινησιακής χρήσης της γλώσσας
Ρίτσαρντς
Η ποίηση είναι η ανάπτυξη ενός επιφωνήματος
Όλα αυτά δίνουν ένα διαφορετικό ρυθμό στο κείμενο που το ξεχωρίζει από τον πεζό λόγο. Μπορούμε σ’ αυτό το σημείο να μιλήσουμε για τη διαφορά ποιητικού και πεζού λόγου.
Ο Σεφέρης μιλούσε για τη διαφορά ποιητικού και πεζού λόγου παραλληλίζοντάς τη με τη διαφορά χορού και βαδίσματος.
Monday, June 18, 2007
Sunday, June 10, 2007
τα ζα , Στρατής Μυριβήλης (γ' γυμνασίου)
Τα ζα
Στρατής Μυριβήλης
Φύλλο εργασίας
Α) Αφού κοιτάξουμε την πρώτη παράγραφο του διηγήματος του Βιζυηνού στη σελίδα 92 , ποια πιστεύετε ότι είναι η σημαντική διαφορά που παρατηρείται στην ελληνική πεζογραφία μετά από 30 χρόνια;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
την ανανέωση στη λογοτεχνία μας ανέλαβε η «………………………………»
βασική προσπάθεια των νέων λογοτεχνών είναι να συμβαδίσει η ελληνική γραφή με τα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά ρεύματα. Να ανοίξουμε τα σύνορά μας , τους πνευματικούς ορίζοντες, να ακολουθήσουμε και αν καταφέρουμε να πρωτοπορήσουμε πάλι.
Το δικό μας μυθιστόρημα……………………. του Στρατή Μυριβήλη ( από ποια πόλη καταγόταν; …………………………..)ανήκει σε μια σειρά αντιπολεμικών έργων του μεσοπολέμου με πιο γνωστό όλων το …………………………………………………
Β) 1η ενότητα. Δύο πρώτοι παράγραφοι. ……………………………………………..
Τι είδους κείμενο μπορεί να είναι; Απομνημονεύματα, ημερολόγιο, γράμμα
Τι είδους αφήγηση έχουμε;…………………………………………………………….
Με ποιες φράσεις δηλώνει τα αντιπολεμικά αισθήματά του ο συγγραφέας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
οι δύο παράγραφοι θα μπορούσαν να είναι ο πρόλογος σε μια έκθεση με θέμα: :………………………………………………………………………………………
Γ)2η ενότητα. Τρίτη παράγραφος…………………………………………………….
Ο αφηγητής μας είναι πολεμιστής;…………………….
Περιμένουμε από αυτόν μια ρεαλιστική περιγραφή;…………………..
Με ποιες φράσεις φαίνεται ο ρεαλισμός του ;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ένα τρόπο για να εκφράσει τα αντιπολεμικά του αισθήματα είναι και η ειρωνεία. Σε ποια σημεία φαίνεται;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
τι περιμένετε να συμβεί στα ζώα;
Αν θέλατε να κάνετε πιο έντονη την αδικία του θανάτου των ζώων πώς θα σκηνοθετούσατε τον χαμό τους;
Δ) 3η ενότητα………………………………………….
Ποιο ήταν το λάθος των γαϊδάρων;
Γιατί τελικά τα ζώα είναι πιο αδικημένα;
Η περιγραφή είναι πάλι ……………………… επιμένοντας σε ……………………….. λεπτομέρειες. Ποιος είναι ο στόχος του ;
…………………………………………………………………………………………..
ποιες λέξεις μεταφέρουν τη φρίκη του για το θάνατο των ζώων;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
το κείμενο θα μπορούσε να τελειώσει εδώ. Αφήνει για επίλογο το πιο………………….. επεισόδιο. Γιατί επιλέγει την τελευταία λεπτομέρεια με τις μαργαρίτες;………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
αφού παρατηρήσετε τον γνωστό πίνακα του Πικάσο, τη Γκουέρνικα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα δύο έργα «συζητούν» μεταξύ τους ;
Στρατής Μυριβήλης
Φύλλο εργασίας
Α) Αφού κοιτάξουμε την πρώτη παράγραφο του διηγήματος του Βιζυηνού στη σελίδα 92 , ποια πιστεύετε ότι είναι η σημαντική διαφορά που παρατηρείται στην ελληνική πεζογραφία μετά από 30 χρόνια;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
την ανανέωση στη λογοτεχνία μας ανέλαβε η «………………………………»
βασική προσπάθεια των νέων λογοτεχνών είναι να συμβαδίσει η ελληνική γραφή με τα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά ρεύματα. Να ανοίξουμε τα σύνορά μας , τους πνευματικούς ορίζοντες, να ακολουθήσουμε και αν καταφέρουμε να πρωτοπορήσουμε πάλι.
Το δικό μας μυθιστόρημα……………………. του Στρατή Μυριβήλη ( από ποια πόλη καταγόταν; …………………………..)ανήκει σε μια σειρά αντιπολεμικών έργων του μεσοπολέμου με πιο γνωστό όλων το …………………………………………………
Β) 1η ενότητα. Δύο πρώτοι παράγραφοι. ……………………………………………..
Τι είδους κείμενο μπορεί να είναι; Απομνημονεύματα, ημερολόγιο, γράμμα
Τι είδους αφήγηση έχουμε;…………………………………………………………….
Με ποιες φράσεις δηλώνει τα αντιπολεμικά αισθήματά του ο συγγραφέας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
οι δύο παράγραφοι θα μπορούσαν να είναι ο πρόλογος σε μια έκθεση με θέμα: :………………………………………………………………………………………
Γ)2η ενότητα. Τρίτη παράγραφος…………………………………………………….
Ο αφηγητής μας είναι πολεμιστής;…………………….
Περιμένουμε από αυτόν μια ρεαλιστική περιγραφή;…………………..
Με ποιες φράσεις φαίνεται ο ρεαλισμός του ;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ένα τρόπο για να εκφράσει τα αντιπολεμικά του αισθήματα είναι και η ειρωνεία. Σε ποια σημεία φαίνεται;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
τι περιμένετε να συμβεί στα ζώα;
Αν θέλατε να κάνετε πιο έντονη την αδικία του θανάτου των ζώων πώς θα σκηνοθετούσατε τον χαμό τους;
Δ) 3η ενότητα………………………………………….
Ποιο ήταν το λάθος των γαϊδάρων;
Γιατί τελικά τα ζώα είναι πιο αδικημένα;
Η περιγραφή είναι πάλι ……………………… επιμένοντας σε ……………………….. λεπτομέρειες. Ποιος είναι ο στόχος του ;
…………………………………………………………………………………………..
ποιες λέξεις μεταφέρουν τη φρίκη του για το θάνατο των ζώων;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
το κείμενο θα μπορούσε να τελειώσει εδώ. Αφήνει για επίλογο το πιο………………….. επεισόδιο. Γιατί επιλέγει την τελευταία λεπτομέρεια με τις μαργαρίτες;………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
αφού παρατηρήσετε τον γνωστό πίνακα του Πικάσο, τη Γκουέρνικα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα δύο έργα «συζητούν» μεταξύ τους ;
στου Οσίου Λουκά το μοναστήρι, Σικελιανός (β΄λυκειου)
Στου Οσίου Λουκά το μοναστήρι
Στόχοι
1. Να αναγνωρίσουν τα στοιχεία θεατρικότητας του κειμένου
2. Να αναζητήσουν τη σύνδεση Άδωνη-Χριστού-Βαγγέλη, τη σύνδεση θείου και ανθρώπινου δράματος
3. Να αναζητήσουν τη βασική ιδεολογία του Σικελιανού
4. Να συζητήσουν πάνω στην έννοια της θρησκευτικότητας, πίστης και τη σύνδεση του θρησκευτικού αισθήματος με το επίσημο δόγμα
ΑφόρμησηΜπορεί να γίνει με την εικόνα της Παναγίας στη Σταύρωση
Βιωματικά : εικόνα Μ. Παρασκευής που έχουμε όλοι
Το θείο δράμα : ο Θεός σταυρώθηκε για να σώσει τον κόσμο, περιμένουμε την ανάσταση για τη σωτηρία της ψυχής μας
Τι είναι αυτό που μας στεναχωρεί και τι είναι αυτό που μας γεμίζει ελπίδα
Τι μας διαφεύγει από το θείο δράμα;
Ανάγνωση
Γενικές ερωτήσεις- αναζητώντας τις σκηνοθετικές οδηγίες
Τόπος- σκηνή : μέσα στην εκκλησία, τη Μ.Βδομάδα
Χρόνος: από Πέμπτη μέχρι Μ. Σάββατο
Πρόσωπα: μοιρολογήτρες - Χορός
Ποιητής αφηγητής
Βαγγέλης - Πρωταγωνιστής
Μάνα _ Κορυφαία
Χριστός- Άδωνης
Μπροστά μας έχουμε μια τραγωδία με αρχή μέση- κορύφωση και τέλος- έξοδος
1η και 2η στροφή
ερώτηση (ρητορική ερώτηση) ποιος να σκεφτεί τον ανθρώπινο πόνο; λείπει η απάντηση
δικαιολόγηση γιατί: ο θρήνος, τα άνθη, οι ευωδίες(μάλιστα τρανά και βαθιά)
σημείωση: σχέση Χριστού Άδωνη
Δίνουμε στα παιδιά το παρακάτω απόσπασμα του Σεφέρη
«Συχνά, όταν πηγαίνω στην ακολουθία της Μ.Παρασκευής, μου είναι δύσκολο ν’ αποφασίσω αν ο Θεός που κηδεύεται είναι ο Χριστός ή ο Άδωνης»
και το μύθο του Άδωνη και τους ζητάμε να δικαιολογήσουν το συσχετισμό
κρατάμε τις ομοιότητες
θάνατος- ανάσταση
την ανάσταση της φύσης
τις ανεμώνες
την πληγή
τη θέωση
επικεντρώνοντας στην πληγή επισημαίνουμε ότι απ’ όλους μας διαφεύγει το ανθρώπινο δράμα γιατί τους αντιμετωπίζουμε ως θεούς που έχουν διαφορετικά μέτρα με διαφορετικές δυνάμεις , υπέρμετρες
3η στροφήμια νέα ταύτιση έρχεται να φανερώσει το ανθρώπινο δράμα
σημειώνουμε τις ακουστικές εικόνες χριστός ανέστη σκούξει
και τις οπτικές εικόνες φως
και την αντίδραση του χορού ανατρίχιασαν (σωματικός, ψυχικός συναγερμός)
προσέχουμε πότε έρχεται ο Βαγγέλης
• το Μ.Σάββατο
• στο « δεύτε λάβετε φως»
• στο «Χριστός Ανέστη» (κλιμάκωση)
επομένως έχουμε μια νέα ανάσταση: αυτή του Βαγγέλη (ευ+ αγελία : χαρμόσυνη είδηση = για τη μάνα «Γιώργαινα ο Βαγγέλης» )
για τις υπολ. Γυναίκες «των κοριτσιών το
το λάμπασμα»
4η στροφήπροσπαθούμε να φτιάξουμε το πορτρέτο του Βαγγέλη
λεβέντης
λάμπασμα Άδωνης , Λατρευτός,
χορευτής χορός : τρόπος επικοινωνίας με το θείο
ξύλινο ποδάρι σταυρός
πεθαμένος – επανέρχεται Άδωνης- Χριστός
καρφωμένο πόδι καρφιά
συνεπώς ο Βαγγέλης είναι η ενσάρκωση του θνήσκοντος θεού
το ενδιαφέρον όλων στο ποίημα στρέφεται στο αυτονόητο, στον πόνο, στην πληγή, στο ξύλινο πόδι, στο δράμα του Βαγγέλη. Πως θα τον δεχτούνε , πως θα συνεχίσει να είναι ο λεβέντης του χωριού
το σακατεμένο πόδι όμως είναι η απόδειξη της ψυχικής ανάτασης, της λεβεντιάς
ο Βαγγέλης συνδυάζει το όμορφο σώμα με την ομορφιά της ψυχής
ο Σικελιανός συνδυάζει την αρχ. Ελλάδα με το χριστιανισμό
για τον Σικελιανό ο θεός είναι ένας
ο κόσμος είναι ένας ανεξάρτητα από εποχές και ιδεολογίες
(κηρύττει την παγκόσμια αδελφοσύνη, την παγκόσμια ενότητα)
ο άνθρωπος είναι ένας. Πρέπει να αναζητά την αρμονία με τον εαυτό του, τη φύση, το θεό
ο άνθρωπος πρέπει να αναζητά τη θέωση μέσω του αγώνα για τελειότητα, τη μυστική άθληση, τη μαγεία, την κατάκτηση της ομορφιάς
5η στροφή
η αποδοχή. Τόσο η Μάνα όσο και οι υπόλοιπες γυναίκες αποδέχονται το Βαγγέλη με το τραύμα του , την πληγή
η μάνα τον αποδέχεται , τον επαναφέρει στη ζωή, τον ξαναγεννάει
ο χορός κλαίει , θρηνεί, τρομάζει με το πραγματικό συγκλονιστικό γεγονός: την πληγή του Βαγγέλη, Άδωνη, Χριστού
ποιητής συλλαμβάνει το μυστήριο της ανάστασης του ανθρώπου
ολόκληρου του κόσμου
σύνθεση: η σύνθεση μπορεί να γίνει συζητώντας με τα παιδιά για τη θρησκευτικότητα των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και τις διάφορες θρησκείες.
Στόχοι
1. Να αναγνωρίσουν τα στοιχεία θεατρικότητας του κειμένου
2. Να αναζητήσουν τη σύνδεση Άδωνη-Χριστού-Βαγγέλη, τη σύνδεση θείου και ανθρώπινου δράματος
3. Να αναζητήσουν τη βασική ιδεολογία του Σικελιανού
4. Να συζητήσουν πάνω στην έννοια της θρησκευτικότητας, πίστης και τη σύνδεση του θρησκευτικού αισθήματος με το επίσημο δόγμα
ΑφόρμησηΜπορεί να γίνει με την εικόνα της Παναγίας στη Σταύρωση
Βιωματικά : εικόνα Μ. Παρασκευής που έχουμε όλοι
Το θείο δράμα : ο Θεός σταυρώθηκε για να σώσει τον κόσμο, περιμένουμε την ανάσταση για τη σωτηρία της ψυχής μας
Τι είναι αυτό που μας στεναχωρεί και τι είναι αυτό που μας γεμίζει ελπίδα
Τι μας διαφεύγει από το θείο δράμα;
Ανάγνωση
Γενικές ερωτήσεις- αναζητώντας τις σκηνοθετικές οδηγίες
Τόπος- σκηνή : μέσα στην εκκλησία, τη Μ.Βδομάδα
Χρόνος: από Πέμπτη μέχρι Μ. Σάββατο
Πρόσωπα: μοιρολογήτρες - Χορός
Ποιητής αφηγητής
Βαγγέλης - Πρωταγωνιστής
Μάνα _ Κορυφαία
Χριστός- Άδωνης
Μπροστά μας έχουμε μια τραγωδία με αρχή μέση- κορύφωση και τέλος- έξοδος
1η και 2η στροφή
ερώτηση (ρητορική ερώτηση) ποιος να σκεφτεί τον ανθρώπινο πόνο; λείπει η απάντηση
δικαιολόγηση γιατί: ο θρήνος, τα άνθη, οι ευωδίες(μάλιστα τρανά και βαθιά)
σημείωση: σχέση Χριστού Άδωνη
Δίνουμε στα παιδιά το παρακάτω απόσπασμα του Σεφέρη
«Συχνά, όταν πηγαίνω στην ακολουθία της Μ.Παρασκευής, μου είναι δύσκολο ν’ αποφασίσω αν ο Θεός που κηδεύεται είναι ο Χριστός ή ο Άδωνης»
και το μύθο του Άδωνη και τους ζητάμε να δικαιολογήσουν το συσχετισμό
κρατάμε τις ομοιότητες
θάνατος- ανάσταση
την ανάσταση της φύσης
τις ανεμώνες
την πληγή
τη θέωση
επικεντρώνοντας στην πληγή επισημαίνουμε ότι απ’ όλους μας διαφεύγει το ανθρώπινο δράμα γιατί τους αντιμετωπίζουμε ως θεούς που έχουν διαφορετικά μέτρα με διαφορετικές δυνάμεις , υπέρμετρες
3η στροφήμια νέα ταύτιση έρχεται να φανερώσει το ανθρώπινο δράμα
σημειώνουμε τις ακουστικές εικόνες χριστός ανέστη σκούξει
και τις οπτικές εικόνες φως
και την αντίδραση του χορού ανατρίχιασαν (σωματικός, ψυχικός συναγερμός)
προσέχουμε πότε έρχεται ο Βαγγέλης
• το Μ.Σάββατο
• στο « δεύτε λάβετε φως»
• στο «Χριστός Ανέστη» (κλιμάκωση)
επομένως έχουμε μια νέα ανάσταση: αυτή του Βαγγέλη (ευ+ αγελία : χαρμόσυνη είδηση = για τη μάνα «Γιώργαινα ο Βαγγέλης» )
για τις υπολ. Γυναίκες «των κοριτσιών το
το λάμπασμα»
4η στροφήπροσπαθούμε να φτιάξουμε το πορτρέτο του Βαγγέλη
λεβέντης
λάμπασμα Άδωνης , Λατρευτός,
χορευτής χορός : τρόπος επικοινωνίας με το θείο
ξύλινο ποδάρι σταυρός
πεθαμένος – επανέρχεται Άδωνης- Χριστός
καρφωμένο πόδι καρφιά
συνεπώς ο Βαγγέλης είναι η ενσάρκωση του θνήσκοντος θεού
το ενδιαφέρον όλων στο ποίημα στρέφεται στο αυτονόητο, στον πόνο, στην πληγή, στο ξύλινο πόδι, στο δράμα του Βαγγέλη. Πως θα τον δεχτούνε , πως θα συνεχίσει να είναι ο λεβέντης του χωριού
το σακατεμένο πόδι όμως είναι η απόδειξη της ψυχικής ανάτασης, της λεβεντιάς
ο Βαγγέλης συνδυάζει το όμορφο σώμα με την ομορφιά της ψυχής
ο Σικελιανός συνδυάζει την αρχ. Ελλάδα με το χριστιανισμό
για τον Σικελιανό ο θεός είναι ένας
ο κόσμος είναι ένας ανεξάρτητα από εποχές και ιδεολογίες
(κηρύττει την παγκόσμια αδελφοσύνη, την παγκόσμια ενότητα)
ο άνθρωπος είναι ένας. Πρέπει να αναζητά την αρμονία με τον εαυτό του, τη φύση, το θεό
ο άνθρωπος πρέπει να αναζητά τη θέωση μέσω του αγώνα για τελειότητα, τη μυστική άθληση, τη μαγεία, την κατάκτηση της ομορφιάς
5η στροφή
η αποδοχή. Τόσο η Μάνα όσο και οι υπόλοιπες γυναίκες αποδέχονται το Βαγγέλη με το τραύμα του , την πληγή
η μάνα τον αποδέχεται , τον επαναφέρει στη ζωή, τον ξαναγεννάει
ο χορός κλαίει , θρηνεί, τρομάζει με το πραγματικό συγκλονιστικό γεγονός: την πληγή του Βαγγέλη, Άδωνη, Χριστού
ποιητής συλλαμβάνει το μυστήριο της ανάστασης του ανθρώπου
ολόκληρου του κόσμου
σύνθεση: η σύνθεση μπορεί να γίνει συζητώντας με τα παιδιά για τη θρησκευτικότητα των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και τις διάφορες θρησκείες.
του Βασίλη, κλέφτικο (β' γυμνασίου)
Του Βασίλη
Κλέφτικο
Φύλλο εργασίας
1.Η λέξη αντάρτης έχει αρνητική η θετική σημασία;
2.Από ποιο ρήμα πιστεύετε ότι παράγεται η λέξη αντάρτης; Α) αίρω : σηκώνω Β) αιρώ: προτιμώ γ) αραρίσκω: συνδέω δ) αρέσκω : μου είναι αρκετό
3.Στα αγγλικά η λέξη για το αντάρτης είναι rebel. Από αυτή στα ελληνικά φτιάχτηκε η λέξη ρέμπελος, που στην αρχή σήμαινε τον επαναστάτη. Έχει όμως και μια άλλη σημασία. Ποια; Συνδέεται με τη ζωή των κλεφτών και ανταρτών;
Κείμενο
4.Ποιοι είναι οι ήρωες; ( ποιοι δρουν ή μιλούν στο κείμενο;)
5.Το τραγούδι στηρίζεται στη διήγηση ή στο διάλογο;
6.Σε ποιο στίχο έχουμε διήγηση ;
7.Ποιο είναι το δίλημμα του Βασίλη;
8.Τι σημαίνει η λέξη φρόνιμα στο τραγούδι μας;
9.Ο Βασίλης παίρνει αμέσως την απόφασή του; Την υλοποιεί γρήγορα;
10.Ποια απόφαση παίρνει; Πως την αξιολογείται;
Άρνηση
Θέση
11.Ποια είναι η ζωή των κλεφτών όπως φαίνεται από το κείμενο;
12.Μετρήστε τις συλλαβές κάθε στίχου. Αριθμός συλλαβών:
Μέτρο:
13.Μπορούμε να χωρίσουμε όλους τους στίχους σε δύο μέρη; Σε ποια συλλαβή κόβονται;
14.Προσέξτε τους στίχους 6 7 9 10 . τι παρατηρείτε;
15.Συνεχίζεται ποτέ η πρόταση του ενός στίχου στο δεύτερο;
16.Ποια πιστεύετε ότι θα είναι το περιεχόμενο των κλέφτικων τραγουδιών; Ποιες αξίες θα προβάλλονται σε αυτό το είδος των τραγουδιών;
17.Βρείτε και άλλα κλέφτικα τραγούδια που παρουσιάζουν τη ζωή των κλεφτών.
18.Αν μπορείτε βρείτε ανάλογα ακριτικά και αντάρτικα τραγούδια.
Κλέφτικο
Φύλλο εργασίας
1.Η λέξη αντάρτης έχει αρνητική η θετική σημασία;
2.Από ποιο ρήμα πιστεύετε ότι παράγεται η λέξη αντάρτης; Α) αίρω : σηκώνω Β) αιρώ: προτιμώ γ) αραρίσκω: συνδέω δ) αρέσκω : μου είναι αρκετό
3.Στα αγγλικά η λέξη για το αντάρτης είναι rebel. Από αυτή στα ελληνικά φτιάχτηκε η λέξη ρέμπελος, που στην αρχή σήμαινε τον επαναστάτη. Έχει όμως και μια άλλη σημασία. Ποια; Συνδέεται με τη ζωή των κλεφτών και ανταρτών;
Κείμενο
4.Ποιοι είναι οι ήρωες; ( ποιοι δρουν ή μιλούν στο κείμενο;)
5.Το τραγούδι στηρίζεται στη διήγηση ή στο διάλογο;
6.Σε ποιο στίχο έχουμε διήγηση ;
7.Ποιο είναι το δίλημμα του Βασίλη;
8.Τι σημαίνει η λέξη φρόνιμα στο τραγούδι μας;
9.Ο Βασίλης παίρνει αμέσως την απόφασή του; Την υλοποιεί γρήγορα;
10.Ποια απόφαση παίρνει; Πως την αξιολογείται;
Άρνηση
Θέση
11.Ποια είναι η ζωή των κλεφτών όπως φαίνεται από το κείμενο;
12.Μετρήστε τις συλλαβές κάθε στίχου. Αριθμός συλλαβών:
Μέτρο:
13.Μπορούμε να χωρίσουμε όλους τους στίχους σε δύο μέρη; Σε ποια συλλαβή κόβονται;
14.Προσέξτε τους στίχους 6 7 9 10 . τι παρατηρείτε;
15.Συνεχίζεται ποτέ η πρόταση του ενός στίχου στο δεύτερο;
16.Ποια πιστεύετε ότι θα είναι το περιεχόμενο των κλέφτικων τραγουδιών; Ποιες αξίες θα προβάλλονται σε αυτό το είδος των τραγουδιών;
17.Βρείτε και άλλα κλέφτικα τραγούδια που παρουσιάζουν τη ζωή των κλεφτών.
18.Αν μπορείτε βρείτε ανάλογα ακριτικά και αντάρτικα τραγούδια.
πίνοντας ήλιο κορινθιακό , Οδ. Ελύητς (β' γυμνασίου)
άνθρωπος και φύση* πόλη- ύπαιθρος
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Στόχοι
ενότητας
Να συζητήσουμε πάνω στη σχέση που μπορεί να έχει ο άνθρωπος με το φυσικό περιβάλλον, τι είναι αυτό που την κάνει αρμονική, πώς συνδέεται με τον πολιτισμό μας
του ποιήματοςνα διακρίνουμε τη σχέση του ποιητή με τη φύση
να δούμε πώς η τεχνοτροπία του ποιήματος βοηθά στο να καταλάβουμε τη σχέση αυτή
να οραματιστούμε μαζί με τον Ελύτη έναν νέο κόσμο
χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες των 4-5 ατόμων και τους δίνουμε το επισυναπτόμενο φύλλο εργασίας (μετά την πορεία διδασκαλίας). Οι ομάδες αυτές θα παραμείνουν όπως έχουν για όλη την ενότητα. Επειδή όμως υπάρχει περίπτωση να ακουστούν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά τα ζητήματα πόλη- ύπαιθρος , περιβάλλον- οικονομική ανάπτυξη, μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας (τη δεύτερη ή την τρίτη ώρα που θα χρειαστούμε για την ενότητα να φτιάξουν τις δικές τους ομάδες ανάλογα με τις θέσεις που παίρνουν σε κάθε ζήτημα.
Στον πίνακα εμείς και στο πρόχειρό τους οι μαθητές θα σημειώνουμε τα πορίσματά μας από τις δραστηριότητες του φύλλου εργασίας
Πορεία διδασκαλίας με βάση ένα φύλλο εργασίας
Οδυσσέας Ελύτης
Πίνοντας ήλιο Κορινθιακό
Α. Βάλτε ένα αντικείμενο στα παρακάτω ρήματα.αφού διαβάσετε το ποίημα γράψτε τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο ελύτης. στη συνέχεια βάλτε στα ρήματα ένα δικό σας "νέο" αντικείμενο
πίνω
διαβάζω
δρασκελίζω
σκίζω
Πορίσματα.Ο Ελύτης καταφέρνει να δώσει νέα σημασία στις λέξεις που χρησιμοποιεί. Η ποίηση έχει αυτήν τη μαγική ικανότητα. Οι υπερπραγματικοί συνδυασμοί που κάνει (διαβάζω μάρμαρα, πίνω ήλιο) έχουν ως στόχο να νιώσουμε πιο «πραγματικά», πιο αληθινά τις ενέργειες και τα συναισθήματά του. Αυτό το πετυχαίνει χρησιμοποιώντας όλες του τις αισθήσεις για να μεταφέρει την «εικόνα» των πραγμάτων που περιγράφει και παίρνοντας ο ίδιος την υπόστασή τους.
Β. τα εκφραστικά μέσα που έχει ο Ελύτης για να ξαναγεννήσει τις λέξεις είναι
μεταφορές
προσωποποιήσεις
μετωνυμίες
Σύνδεση αντιθέσεων
βρείτε από το ποίημα παραδέιγματα
Σ’ αυτό το σημείο μπορούμε να αναλύσουμε λίγο τα συγκεκριμένα εκφραστικά μέσα. Καλό θα ήταν να έχουμε πει στα παιδιά να κρατήσουν τις τελευταίες 3 σελίδες του τετραδίου τους για τέτοιου είδους σημειώσεις π.χ. τα σχήματα λόγου ή ακόμα αφηγηματικές τεχνικές , έτσι ώστε κάθε φορά που θα συναντάμε κάτι καινούριο να συμπληρώνουν τις σημειώσεις τους και έτσι στο τέλος να έχουμε συγκεντρωμένα όλα τα στοιχεία που εντοπίσαμε στις ενότητές μας.
Γ. Στόχος του Ελύτη με το ξαναγέννημα των λέξεων να αντικρίσουμε έναν νέο κόσμο. Σε ποιον στίχο αναφέρεται στον νέο κόσμο;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Δ. Πώς θα είναι ο νέος κόσμος;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πληροφορίες
Ο Υπερρεαλισμός
Ο Υπερρεαλισμός υπήρξε μεγάλο πρωτοποριακό κίνημα που δεν περιορίστηκε μόνο στη λογοτεχνία αλλά αναπτύχθηκε και στις άλλες τέχνες. Εμφανίστηκε το 1924 στη Γαλλία με αρχηγό τον Αντρέ Μπρετόν. Οι Υπερρεαλιστές επηρεάζονται από την ψυχανάλυση και χρησιμοποιούν τα διδάγματα του συμβολισμού. Πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πρέπει να ξεφύγει από την καθημερινή πραγματικότητα χρησιμοποιώντας τη φαντασία , τη τύχη, το όνειρο και το ασυνείδητο. Στη λογοτεχνία οι υπερρεαλιστές καλλιέργησαν κυρίως την ποίηση με απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και στη στιχουργική. Στην Ελλάδα ο υπερρεαλισμός υιοθετήθηκε από σημαντικούς ποιητές όπως ο Εμπειρίκος, ο Εγγονόπουλος, ο Γκάτσος και ο Ελύτης στις πρώτες του συλλογές.
ο μόνος τρόπος για να φτιάξεις έναν καινούριο κόσμο και να ξεφύγεις από την πραγματικότητα , να δεις τα πράγματα από την αρχή είναι να διαγράψεις όλες τις γνώσεις και όλες τις προκαταλήψεις που μας έχει φορτώσει ο τωρινός κόσμος και πρώτα απ’ όλα και κυρίως πάνω απ’ όλα τις δεσμεύσεις της ηθικής
« α τι ωραία που θα είναι, όλα να τα βλέπεις και όλα να τα απολαμβάνεις από εκεί επάνω, χωρίς καημούς, χωρίς δεσμά»
γι’ αυτό και το αερόστατο γίνεται σύμβολο «πετάγματος»
η παρομοίωση , η μεταφορά γίνονται στον υπερρεαλισμό ένα γλωσσικό ανάλογο του συνειρμού, της σύνδεσης διαφορετικών καταστάσεων , της συσχέτισης διαφορετικών εικόνων, την μετατόπιση από τη μια εμπειρία στην άλλη. Η παρομοίωση δουλεύει όπως η μνήμη , ή καλύτερα, το υποσυνείδητο, που συνδέει εμπειρίες και σκέψεις με προηγούμενα επεισόδια που έχουν απωθηθεί στο πίσω μέρος του μυαλού μας.
Ε. Το ποίημα μας είναι από τα «υπερρεαλιστικά» του Ελύτη;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................................................................................................................................................................
Στ. αν ο νέος κόσμος θα είναι φτιαγμένος στα μέτρα της καρδιάς, ο παλιός σε ποια μέτρα θα είχε φτιαχτεί;
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
Ζ. βασικό χαρακτηριστικό και αφετηρία του καινούριου κόσμου θα είναι και μια διαφορετική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Αν η λογική μας οδήγησε στην εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, η καρδιά και το όνειρο θα μας οδηγήσουν……..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η. αναζητήστε τους στίχους που δείχνουν την σωματική(βιωματική) σχέση του ποιητή με το περιβάλλον
……………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ο Ελύτης αναζητά μια καινούρια σχέση με τη φύση. Δε βιώνει το φυσικό κόσμο με τρόπο διανοητικό. Δε σκέφτεται σαν επιστήμονας. Ούτε βέβαια αντιλαμβάνεται χρηστικά το φυσικό περιβάλλον( αποτέλεσμα της στυγνής λογικής εκμετάλλευσης)
Δεν είναι όμως ούτε ένας εξωτερικός παρατηρητής αλλά έχει μια επικοινωνία σωματική με το περιβάλλον που γι’ αυτόν είναι μια ζωντανή θαυμαστή πραγματικότητα. Το ζει , το αισθάνεται και το απολαμβάνει. Είναι ο ίδιος ένα κομμάτι του και μέσω αυτής της επαφής γίνεται ένας ολοκληρωμένος και αρμονικός άνθρωπος. (Αυτή η ζωντανή φύση μας γυρίζει πίσω στον πρωτογονισμό, ή ακόμα και στους πρωτόπλαστους. Ο ποιητής είναι ένας νέος άνθρωπος που γνωρίζει πρώτη φορά τον κόσμο και μένει έκθαμβος από την ομορφιά του.
ΣύνθεσηΗ σύνθεση μπορεί να γίνει με τα παρακάτω παράλληλα χωρία από τον Ελύτη για να ξαναθυμηθούμε τα βασικά σημεία του μαθήματος.
Ευθεία μπροστά και τραγουδώντας μόνον
Άτεγκτοι και στην έξοδο προσηλωμένοι
Θα φέρουμε την Ευριδίκη πάλι
Στο φως, στο φως, στο φως
Από την άλλη μερια του Κεραυνού το καμένο χέρι που θα
Ξαναβλαστήσει. Να ισιώσει τις πτυχές του κόσμου.
Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριών χρονώ
Βατές όλες οι θάλασσες με τα λουλούδια
Να περπατάς ξυπόλυτος λίγη χαρά να δώσεις στην τσουκνίδα
ΕρώτησηΜήπως μπορείτε να ανακαλύψετε τι καινούριο φέρνει στην τεχνική του ποιήματος ο Ελύτης
Όσον αφορά τον στίχο, την ομοιοκαταληξία, τις στροφές, το μέτρο
Ως σύγκριση ας χρησιμοποιήσετε το ποίημα «Καλιπάτειρα» του Λορέντζου Μαβίλη από το σχολικό σας βιβλίο σελ.
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Οδυσσέας Ελύτης
Φύλλο εργασίας
Α. Βάλτε ένα αντικείμενο στα παρακάτω ρήματα.αφού διαβάσετε το ποίημα γράψτε τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο ελύτης. στη συνέχεια βάλτε στα ρήματα ένα δικό σας "νέο" αντικείμενο
πίνω
διαβάζω
δρασκελίζω
σκίζω
Β. τα εκφραστικά μέσα που έχει ο Ελύτης για να ξαναγεννήσει τις λέξεις είναι
μεταφορές
προσωποποιήσεις
μετωνυμίες
Σύνδεση αντιθέσεων
Γ. Στόχος του Ελύτη με το ξαναγέννημα των λέξεων να αντικρίσουμε έναν νέο κόσμο. Σε ποιον στίχο αναφέρεται στον νέο κόσμο;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Δ. Πώς θα είναι ο νέος κόσμος;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ε. Το ποίημα μας είναι από τα «υπερρεαλιστικά» του Ελύτη;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................................................................................................................................................................
Στ. αν ο νέος κόσμος θα είναι φτιαγμένος στα μέτρα της καρδιάς, ο παλιός σε ποια μέτρα θα είχε φτιαχτεί;
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
Ζ. βασικό χαρακτηριστικό και αφετηρία του καινούριου κόσμου θα είναι και μια διαφορετική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Αν η λογική μας οδήγησε στην εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, η καρδιά και το όνειρο θα μας οδηγήσουν……..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η. αναζητήστε τους στίχους που δείχνουν την σωματική(βιωματική) σχέση του ποιητή με το περιβάλλον
……………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
παράλληλα χωρία
Ευθεία μπροστά και τραγουδώντας μόνον
Άτεγκτοι και στην έξοδο προσηλωμένοι
Θα φέρουμε την Ευριδίκη πάλι
Στο φως, στο φως, στο φως
Από την άλλη μεριά του Κεραυνού το καμένο χέρι που θα
ξαναβλαστήσει. Να ισιώσει τις πτυχές του κόσμου.
Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριών χρονώ
Βατές όλες οι θάλασσες με τα λουλούδια
Να περπατάς ξυπόλυτος λίγη χαρά να δώσεις στην τσουκνίδα
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Στόχοι
ενότητας
Να συζητήσουμε πάνω στη σχέση που μπορεί να έχει ο άνθρωπος με το φυσικό περιβάλλον, τι είναι αυτό που την κάνει αρμονική, πώς συνδέεται με τον πολιτισμό μας
του ποιήματοςνα διακρίνουμε τη σχέση του ποιητή με τη φύση
να δούμε πώς η τεχνοτροπία του ποιήματος βοηθά στο να καταλάβουμε τη σχέση αυτή
να οραματιστούμε μαζί με τον Ελύτη έναν νέο κόσμο
χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες των 4-5 ατόμων και τους δίνουμε το επισυναπτόμενο φύλλο εργασίας (μετά την πορεία διδασκαλίας). Οι ομάδες αυτές θα παραμείνουν όπως έχουν για όλη την ενότητα. Επειδή όμως υπάρχει περίπτωση να ακουστούν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά τα ζητήματα πόλη- ύπαιθρος , περιβάλλον- οικονομική ανάπτυξη, μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας (τη δεύτερη ή την τρίτη ώρα που θα χρειαστούμε για την ενότητα να φτιάξουν τις δικές τους ομάδες ανάλογα με τις θέσεις που παίρνουν σε κάθε ζήτημα.
Στον πίνακα εμείς και στο πρόχειρό τους οι μαθητές θα σημειώνουμε τα πορίσματά μας από τις δραστηριότητες του φύλλου εργασίας
Πορεία διδασκαλίας με βάση ένα φύλλο εργασίας
Οδυσσέας Ελύτης
Πίνοντας ήλιο Κορινθιακό
Α. Βάλτε ένα αντικείμενο στα παρακάτω ρήματα.αφού διαβάσετε το ποίημα γράψτε τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο ελύτης. στη συνέχεια βάλτε στα ρήματα ένα δικό σας "νέο" αντικείμενο
πίνω
διαβάζω
δρασκελίζω
σκίζω
Πορίσματα.Ο Ελύτης καταφέρνει να δώσει νέα σημασία στις λέξεις που χρησιμοποιεί. Η ποίηση έχει αυτήν τη μαγική ικανότητα. Οι υπερπραγματικοί συνδυασμοί που κάνει (διαβάζω μάρμαρα, πίνω ήλιο) έχουν ως στόχο να νιώσουμε πιο «πραγματικά», πιο αληθινά τις ενέργειες και τα συναισθήματά του. Αυτό το πετυχαίνει χρησιμοποιώντας όλες του τις αισθήσεις για να μεταφέρει την «εικόνα» των πραγμάτων που περιγράφει και παίρνοντας ο ίδιος την υπόστασή τους.
Β. τα εκφραστικά μέσα που έχει ο Ελύτης για να ξαναγεννήσει τις λέξεις είναι
μεταφορές
προσωποποιήσεις
μετωνυμίες
Σύνδεση αντιθέσεων
βρείτε από το ποίημα παραδέιγματα
Σ’ αυτό το σημείο μπορούμε να αναλύσουμε λίγο τα συγκεκριμένα εκφραστικά μέσα. Καλό θα ήταν να έχουμε πει στα παιδιά να κρατήσουν τις τελευταίες 3 σελίδες του τετραδίου τους για τέτοιου είδους σημειώσεις π.χ. τα σχήματα λόγου ή ακόμα αφηγηματικές τεχνικές , έτσι ώστε κάθε φορά που θα συναντάμε κάτι καινούριο να συμπληρώνουν τις σημειώσεις τους και έτσι στο τέλος να έχουμε συγκεντρωμένα όλα τα στοιχεία που εντοπίσαμε στις ενότητές μας.
Γ. Στόχος του Ελύτη με το ξαναγέννημα των λέξεων να αντικρίσουμε έναν νέο κόσμο. Σε ποιον στίχο αναφέρεται στον νέο κόσμο;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Δ. Πώς θα είναι ο νέος κόσμος;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πληροφορίες
Ο Υπερρεαλισμός
Ο Υπερρεαλισμός υπήρξε μεγάλο πρωτοποριακό κίνημα που δεν περιορίστηκε μόνο στη λογοτεχνία αλλά αναπτύχθηκε και στις άλλες τέχνες. Εμφανίστηκε το 1924 στη Γαλλία με αρχηγό τον Αντρέ Μπρετόν. Οι Υπερρεαλιστές επηρεάζονται από την ψυχανάλυση και χρησιμοποιούν τα διδάγματα του συμβολισμού. Πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πρέπει να ξεφύγει από την καθημερινή πραγματικότητα χρησιμοποιώντας τη φαντασία , τη τύχη, το όνειρο και το ασυνείδητο. Στη λογοτεχνία οι υπερρεαλιστές καλλιέργησαν κυρίως την ποίηση με απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και στη στιχουργική. Στην Ελλάδα ο υπερρεαλισμός υιοθετήθηκε από σημαντικούς ποιητές όπως ο Εμπειρίκος, ο Εγγονόπουλος, ο Γκάτσος και ο Ελύτης στις πρώτες του συλλογές.
ο μόνος τρόπος για να φτιάξεις έναν καινούριο κόσμο και να ξεφύγεις από την πραγματικότητα , να δεις τα πράγματα από την αρχή είναι να διαγράψεις όλες τις γνώσεις και όλες τις προκαταλήψεις που μας έχει φορτώσει ο τωρινός κόσμος και πρώτα απ’ όλα και κυρίως πάνω απ’ όλα τις δεσμεύσεις της ηθικής
« α τι ωραία που θα είναι, όλα να τα βλέπεις και όλα να τα απολαμβάνεις από εκεί επάνω, χωρίς καημούς, χωρίς δεσμά»
γι’ αυτό και το αερόστατο γίνεται σύμβολο «πετάγματος»
η παρομοίωση , η μεταφορά γίνονται στον υπερρεαλισμό ένα γλωσσικό ανάλογο του συνειρμού, της σύνδεσης διαφορετικών καταστάσεων , της συσχέτισης διαφορετικών εικόνων, την μετατόπιση από τη μια εμπειρία στην άλλη. Η παρομοίωση δουλεύει όπως η μνήμη , ή καλύτερα, το υποσυνείδητο, που συνδέει εμπειρίες και σκέψεις με προηγούμενα επεισόδια που έχουν απωθηθεί στο πίσω μέρος του μυαλού μας.
Ε. Το ποίημα μας είναι από τα «υπερρεαλιστικά» του Ελύτη;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................................................................................................................................................................
Στ. αν ο νέος κόσμος θα είναι φτιαγμένος στα μέτρα της καρδιάς, ο παλιός σε ποια μέτρα θα είχε φτιαχτεί;
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
Ζ. βασικό χαρακτηριστικό και αφετηρία του καινούριου κόσμου θα είναι και μια διαφορετική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Αν η λογική μας οδήγησε στην εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, η καρδιά και το όνειρο θα μας οδηγήσουν……..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η. αναζητήστε τους στίχους που δείχνουν την σωματική(βιωματική) σχέση του ποιητή με το περιβάλλον
……………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ο Ελύτης αναζητά μια καινούρια σχέση με τη φύση. Δε βιώνει το φυσικό κόσμο με τρόπο διανοητικό. Δε σκέφτεται σαν επιστήμονας. Ούτε βέβαια αντιλαμβάνεται χρηστικά το φυσικό περιβάλλον( αποτέλεσμα της στυγνής λογικής εκμετάλλευσης)
Δεν είναι όμως ούτε ένας εξωτερικός παρατηρητής αλλά έχει μια επικοινωνία σωματική με το περιβάλλον που γι’ αυτόν είναι μια ζωντανή θαυμαστή πραγματικότητα. Το ζει , το αισθάνεται και το απολαμβάνει. Είναι ο ίδιος ένα κομμάτι του και μέσω αυτής της επαφής γίνεται ένας ολοκληρωμένος και αρμονικός άνθρωπος. (Αυτή η ζωντανή φύση μας γυρίζει πίσω στον πρωτογονισμό, ή ακόμα και στους πρωτόπλαστους. Ο ποιητής είναι ένας νέος άνθρωπος που γνωρίζει πρώτη φορά τον κόσμο και μένει έκθαμβος από την ομορφιά του.
ΣύνθεσηΗ σύνθεση μπορεί να γίνει με τα παρακάτω παράλληλα χωρία από τον Ελύτη για να ξαναθυμηθούμε τα βασικά σημεία του μαθήματος.
Ευθεία μπροστά και τραγουδώντας μόνον
Άτεγκτοι και στην έξοδο προσηλωμένοι
Θα φέρουμε την Ευριδίκη πάλι
Στο φως, στο φως, στο φως
Από την άλλη μερια του Κεραυνού το καμένο χέρι που θα
Ξαναβλαστήσει. Να ισιώσει τις πτυχές του κόσμου.
Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριών χρονώ
Βατές όλες οι θάλασσες με τα λουλούδια
Να περπατάς ξυπόλυτος λίγη χαρά να δώσεις στην τσουκνίδα
ΕρώτησηΜήπως μπορείτε να ανακαλύψετε τι καινούριο φέρνει στην τεχνική του ποιήματος ο Ελύτης
Όσον αφορά τον στίχο, την ομοιοκαταληξία, τις στροφές, το μέτρο
Ως σύγκριση ας χρησιμοποιήσετε το ποίημα «Καλιπάτειρα» του Λορέντζου Μαβίλη από το σχολικό σας βιβλίο σελ.
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Οδυσσέας Ελύτης
Φύλλο εργασίας
Α. Βάλτε ένα αντικείμενο στα παρακάτω ρήματα.αφού διαβάσετε το ποίημα γράψτε τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο ελύτης. στη συνέχεια βάλτε στα ρήματα ένα δικό σας "νέο" αντικείμενο
πίνω
διαβάζω
δρασκελίζω
σκίζω
Β. τα εκφραστικά μέσα που έχει ο Ελύτης για να ξαναγεννήσει τις λέξεις είναι
μεταφορές
προσωποποιήσεις
μετωνυμίες
Σύνδεση αντιθέσεων
Γ. Στόχος του Ελύτη με το ξαναγέννημα των λέξεων να αντικρίσουμε έναν νέο κόσμο. Σε ποιον στίχο αναφέρεται στον νέο κόσμο;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Δ. Πώς θα είναι ο νέος κόσμος;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ε. Το ποίημα μας είναι από τα «υπερρεαλιστικά» του Ελύτη;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................................................................................................................................................................
Στ. αν ο νέος κόσμος θα είναι φτιαγμένος στα μέτρα της καρδιάς, ο παλιός σε ποια μέτρα θα είχε φτιαχτεί;
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
Ζ. βασικό χαρακτηριστικό και αφετηρία του καινούριου κόσμου θα είναι και μια διαφορετική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Αν η λογική μας οδήγησε στην εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, η καρδιά και το όνειρο θα μας οδηγήσουν……..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η. αναζητήστε τους στίχους που δείχνουν την σωματική(βιωματική) σχέση του ποιητή με το περιβάλλον
……………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
παράλληλα χωρία
Ευθεία μπροστά και τραγουδώντας μόνον
Άτεγκτοι και στην έξοδο προσηλωμένοι
Θα φέρουμε την Ευριδίκη πάλι
Στο φως, στο φως, στο φως
Από την άλλη μεριά του Κεραυνού το καμένο χέρι που θα
ξαναβλαστήσει. Να ισιώσει τις πτυχές του κόσμου.
Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριών χρονώ
Βατές όλες οι θάλασσες με τα λουλούδια
Να περπατάς ξυπόλυτος λίγη χαρά να δώσεις στην τσουκνίδα
ο λύκος ,Έρμαν Έσσε (β' γυμνασίου)
Ο λύκος
Έρμαν Έσσε
Σχέδιο μαθήματοςΗ διδασκαλία μας θα στηριχτεί στην τμηματική ανάγνωση του κειμένου έτσι ώστε να επιδιώξουμε την ενεργή συμμετοχή των παιδιών προσπαθώντας να παρακολουθήσουν την εξέλιξη, να προβλέψουν και να επιβεβαιώσουν τις εικασίες τους
ΣτόχοιΝα εντοπίσουν τις επιλογές που κάνει ο συγγραφέας φτιάχνοντας την ιστορία του
Να εντοπίσουν ορισμένες τεχνικές όπως είναι η προοικονομία, η προσήμανση, η κλιμάκωση, η αντίθεση
Να ξεχωρίσουν την αφήγηση από την περιγραφή
Να εξηγήσουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου μπροστά στο σκοτωμένο λύκο
Να συζητήσουν πάνω στο θέμα «ο σεβασμός των νεκρών μια μορφή πολιτισμού»
Αφόρμηση
Αν θα παρομοιάζαμε έναν άνθρωπο με λύκο , ποια χαρακτηριστικά του θα μας οδηγούσαν στο συγκεκριμένο ζώο;
1η ενότητα :1η παράγραφος: ο παγετός? ποιοι υφίστανται τις συνέπειες του παγετού;
(βουνά , αέρας, φεγγάρι, άνθρωποι)
?ποια ρήματα χρησιμοποιεί για τα βουνά και το φεγγάρι;
(γνωρίζουν , σκαρφαλώνει)
► προσωποποίηση : λειτουργία > ζωντάνια, παραστατικότητα
η προσωποποίηση δεν μας προκαλεί έκπληξη(τα βουνά δεν μιλάνε όπως στο δημοτικό τραγούδι) αλλά αναφερόμαστε σ’ αυτά με ρήματα που θα ταίριαζαν σε άνθρωπο> ισοδύναμοι φύση και άνθρωπος
? πότε αφηγείται και πότε περιγράφει;
Τα παιδιά δε θα ξέρουν τη διάκριση.. τους τονίζουμε ότι αφήγηση σημαίνει εξιστόρηση ενός γεγονότος ενώ περιγραφή απεικόνιση ενός πράγματος, ανθρώπου, ζώου κτλ. Η αφήγηση στηρίζεται στο ρήμα, η περιγραφή στο επίθετο
Ένα κείμενο όπως ένα μυθιστόρημα διήγημα κτλ αποτελείται από την ένωση περιγραφής και αφήγησης.
? που έχουμε περιγραφή και που αφήγηση στην πρώτη παράγραφο
?τι μας χρειάζεται η περιγραφή
(μας δίνει την ατμόσφαιρα , το πλαίσιο, μας προετοιμάζει για επόμενες σκηνές)
2η ενότητα: 2η + 3η παράγραφος : η αγέλη των ζώων
? ζητάμε από τα παιδιά να βρουν τις αντιθέσεις
(άλλα ζώα – λύκοι
μέρα – νύχτα)
? και στη συνέχεια τις εικόνες (εντοπίζουμε τις ακουστικές εικόνες του κειμένου που έχουν να κάνουν με το χαρακτηριστικό ήχο των λύκων)
? ποια πορεία ακολουθεί η ιστορία μας
(άψυχα- ζώα – αγέλη λύκων)
►κλιμάκωση: ο συγγραφέας ακολουθεί μια τέτοια πορεία για να επικεντρωθεί τελικά στον ήρωά του.
3η ενότητα: 4η + 5η παράγραφος: ένα μικρό τμήμα απομακρύνεται
? συνεχίζουμε την κλιμάκωση
(αγέλη λύκων – ένα τμήμα – τρεις λύκοι – ένας λύκος)
► αποτέλεσμα κλιμάκωσης: κλιμακώνει το ενδιαφέρον των αναγνωστών
κλιμακώνει την αγωνία
προοικονομεί το τέλος
? ο λύκος θα επιζήσει;
Ζητάμε από τα παιδιά να δικαιολογήσουν τις απαντήσεις τους με βάση το κείμενο
Μπορούμε να έχουμε επιχειρήματα και για τις δύο απαντήσεις.
Τους μιλάμε για τις δύο τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να μας προϊδεάσει για τα επόμενα.
Προοικονομία: τεχνική με την οποία ο συγγραφέας προετοιμάζει τις επόμενες σκηνές
Προσήμανση: τεχνική με την οποία ο συγγραφέας μας αφήνει να καταλάβουμε τι θα συμβεί στο τέλος
? διαβάζουμε το τελευταίο κομμάτι της τέταρτης παραγράφου χωρίς να διαβάζουμε τη λέξη λύκος. Θα μπορούσε αυτό το απόσπασμα να αναφέρεται σε έναν άνθρωπο;
► στόχος του συγγραφέα να παρουσιάσει το λύκο σαν έναν δραπέτη πεινασμένο που κλέβει για να επιβιώσει.
4η ενότητα: 6η + 7η παράγραφος: η καταδίωξη? τελικά θα πεθάνει;
Όσο προχωράμε τόσο γίνεται πιο σίγουρο το τέλος
Στόχος δεν είναι η έκπληξη αλλά η ένταση της αγωνίας
? συγκρίνουμε τις παραγράφους της καταδίωξης με την 1η παράγραφο
που έχουμε μεγαλύτερες προτάσεις;
(καταδίωξη: μικρές προτάσεις, κοφτός λόγος, αγωνία, ένταση
► μορφή και περιεχόμενο πηγαίνουν μαζί
? το φεγγάρι αλλάζει χρώμα. Γιατί;
5η ενότητα: 8η + 9η παράγραφος : ο θάνατος του λύκου
? ποια στάση κρατούν οι άνθρωποι;
Πόσο δικαιολογημένη είναι;
Ποια στάση κρατά ο συγγραφέας; Δηλώνεται;
► δε χρειάζεται η σαφής δήλωση για να το καταλάβουμε. Ο τρόπος που αντιμετωπίζει το λύκο σε όλο το αφήγημα, οι περιγραφές του, τα επίθετα που χρησιμοποιεί, το τέλος που δείχνει την αδιαφορία των κατοίκων , μας αφήνουν να καταλάβουμε την στάση του Έσσε.
ΣύνθεσηΠοια συναισθήματα μας άφησε η ιστορία του λύκου;
Πώς ο συγγραφέας προσπάθησε να μας καθοδηγήσει;
ΕρωτήσειςΠοιες φράσεις προσημαίνουν το θάνατο του λύκου;
Βρείτε στη 5η παράγραφο τις περιγραφές και τη λειτουργία τους
Γιατί ο σεβασμός των νεκρών αποτελεί στοιχείο πολιτισμού;
Έρμαν Έσσε
Σχέδιο μαθήματοςΗ διδασκαλία μας θα στηριχτεί στην τμηματική ανάγνωση του κειμένου έτσι ώστε να επιδιώξουμε την ενεργή συμμετοχή των παιδιών προσπαθώντας να παρακολουθήσουν την εξέλιξη, να προβλέψουν και να επιβεβαιώσουν τις εικασίες τους
ΣτόχοιΝα εντοπίσουν τις επιλογές που κάνει ο συγγραφέας φτιάχνοντας την ιστορία του
Να εντοπίσουν ορισμένες τεχνικές όπως είναι η προοικονομία, η προσήμανση, η κλιμάκωση, η αντίθεση
Να ξεχωρίσουν την αφήγηση από την περιγραφή
Να εξηγήσουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου μπροστά στο σκοτωμένο λύκο
Να συζητήσουν πάνω στο θέμα «ο σεβασμός των νεκρών μια μορφή πολιτισμού»
Αφόρμηση
Αν θα παρομοιάζαμε έναν άνθρωπο με λύκο , ποια χαρακτηριστικά του θα μας οδηγούσαν στο συγκεκριμένο ζώο;
1η ενότητα :1η παράγραφος: ο παγετός? ποιοι υφίστανται τις συνέπειες του παγετού;
(βουνά , αέρας, φεγγάρι, άνθρωποι)
?ποια ρήματα χρησιμοποιεί για τα βουνά και το φεγγάρι;
(γνωρίζουν , σκαρφαλώνει)
► προσωποποίηση : λειτουργία > ζωντάνια, παραστατικότητα
η προσωποποίηση δεν μας προκαλεί έκπληξη(τα βουνά δεν μιλάνε όπως στο δημοτικό τραγούδι) αλλά αναφερόμαστε σ’ αυτά με ρήματα που θα ταίριαζαν σε άνθρωπο> ισοδύναμοι φύση και άνθρωπος
? πότε αφηγείται και πότε περιγράφει;
Τα παιδιά δε θα ξέρουν τη διάκριση.. τους τονίζουμε ότι αφήγηση σημαίνει εξιστόρηση ενός γεγονότος ενώ περιγραφή απεικόνιση ενός πράγματος, ανθρώπου, ζώου κτλ. Η αφήγηση στηρίζεται στο ρήμα, η περιγραφή στο επίθετο
Ένα κείμενο όπως ένα μυθιστόρημα διήγημα κτλ αποτελείται από την ένωση περιγραφής και αφήγησης.
? που έχουμε περιγραφή και που αφήγηση στην πρώτη παράγραφο
?τι μας χρειάζεται η περιγραφή
(μας δίνει την ατμόσφαιρα , το πλαίσιο, μας προετοιμάζει για επόμενες σκηνές)
2η ενότητα: 2η + 3η παράγραφος : η αγέλη των ζώων
? ζητάμε από τα παιδιά να βρουν τις αντιθέσεις
(άλλα ζώα – λύκοι
μέρα – νύχτα)
? και στη συνέχεια τις εικόνες (εντοπίζουμε τις ακουστικές εικόνες του κειμένου που έχουν να κάνουν με το χαρακτηριστικό ήχο των λύκων)
? ποια πορεία ακολουθεί η ιστορία μας
(άψυχα- ζώα – αγέλη λύκων)
►κλιμάκωση: ο συγγραφέας ακολουθεί μια τέτοια πορεία για να επικεντρωθεί τελικά στον ήρωά του.
3η ενότητα: 4η + 5η παράγραφος: ένα μικρό τμήμα απομακρύνεται
? συνεχίζουμε την κλιμάκωση
(αγέλη λύκων – ένα τμήμα – τρεις λύκοι – ένας λύκος)
► αποτέλεσμα κλιμάκωσης: κλιμακώνει το ενδιαφέρον των αναγνωστών
κλιμακώνει την αγωνία
προοικονομεί το τέλος
? ο λύκος θα επιζήσει;
Ζητάμε από τα παιδιά να δικαιολογήσουν τις απαντήσεις τους με βάση το κείμενο
Μπορούμε να έχουμε επιχειρήματα και για τις δύο απαντήσεις.
Τους μιλάμε για τις δύο τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να μας προϊδεάσει για τα επόμενα.
Προοικονομία: τεχνική με την οποία ο συγγραφέας προετοιμάζει τις επόμενες σκηνές
Προσήμανση: τεχνική με την οποία ο συγγραφέας μας αφήνει να καταλάβουμε τι θα συμβεί στο τέλος
? διαβάζουμε το τελευταίο κομμάτι της τέταρτης παραγράφου χωρίς να διαβάζουμε τη λέξη λύκος. Θα μπορούσε αυτό το απόσπασμα να αναφέρεται σε έναν άνθρωπο;
► στόχος του συγγραφέα να παρουσιάσει το λύκο σαν έναν δραπέτη πεινασμένο που κλέβει για να επιβιώσει.
4η ενότητα: 6η + 7η παράγραφος: η καταδίωξη? τελικά θα πεθάνει;
Όσο προχωράμε τόσο γίνεται πιο σίγουρο το τέλος
Στόχος δεν είναι η έκπληξη αλλά η ένταση της αγωνίας
? συγκρίνουμε τις παραγράφους της καταδίωξης με την 1η παράγραφο
που έχουμε μεγαλύτερες προτάσεις;
(καταδίωξη: μικρές προτάσεις, κοφτός λόγος, αγωνία, ένταση
► μορφή και περιεχόμενο πηγαίνουν μαζί
? το φεγγάρι αλλάζει χρώμα. Γιατί;
5η ενότητα: 8η + 9η παράγραφος : ο θάνατος του λύκου
? ποια στάση κρατούν οι άνθρωποι;
Πόσο δικαιολογημένη είναι;
Ποια στάση κρατά ο συγγραφέας; Δηλώνεται;
► δε χρειάζεται η σαφής δήλωση για να το καταλάβουμε. Ο τρόπος που αντιμετωπίζει το λύκο σε όλο το αφήγημα, οι περιγραφές του, τα επίθετα που χρησιμοποιεί, το τέλος που δείχνει την αδιαφορία των κατοίκων , μας αφήνουν να καταλάβουμε την στάση του Έσσε.
ΣύνθεσηΠοια συναισθήματα μας άφησε η ιστορία του λύκου;
Πώς ο συγγραφέας προσπάθησε να μας καθοδηγήσει;
ΕρωτήσειςΠοιες φράσεις προσημαίνουν το θάνατο του λύκου;
Βρείτε στη 5η παράγραφο τις περιγραφές και τη λειτουργία τους
Γιατί ο σεβασμός των νεκρών αποτελεί στοιχείο πολιτισμού;
Saturday, June 9, 2007
θερμοπύλες Κ.Π.Καβάφης (β' γυμνασίου)
Θερμοπύλες
Κ.Π.Καβάφης
Στόχοι: να συζητήσουμε για το πρότυπο του αγωνιζόμενου ανθρώπου που προβάλλεται μέσα από το ποίημα.
Να ερευνήσουμε τις επιλογές που κάνει ο ποιητής για να φτιάξει ένα άρτιο ποίημα.
Να αναζητήσουμε μορφές πολύπλευρου αγώνα
Αφόρμηση
Δίνουμε στα παιδιά τον πρώτο στίχο μόνο και τους ζητάμε να τον συμπληρώσουν.
Κρατάμε ορισμένες απαντήσεις και τις συζητάμε για λίγο μέσα στην τάξη.
Ανάγνωση.Δίνουμε την απάντηση του ποιήματος τώρα στο ερώτημα «σε ποιους οφείλεται τιμή»
Ερμηνεία μια προσπάθεια ανάγνωσης με τη βοήθεια της ζωγραφικής
Δείχνουμε στα παιδιά τον πίνακα του βιβλίου και τα ρωτάμε αν έπρεπε να τον διαβάσουμε από πού θα ξεκινάγαμε., τι θα προσέχαμε, (χρώματα, επιλογές κ.τ.λ)
Το ποίημά μας θα μπορούσε να είναι ένα δίπτυχο. (δύο στροφές όμως διαφορετικού μεγέθους άραγε γιατί;) {αφήνουμε την απάντηση για το τέλος )
?Ποιες θα ήταν οι έντονες πινελιές;
?Ποιες λέξεις χτυπάνε περισσότερο στο μάτι;
Τιμή Θερμοπύλες Εφιάλτης Μήδοι
Με αυτό τον τρόπο έχουμε και το πλαίσιο του ποιήματος, και το σκηνικό αλλά και τον σκοπό του ποιητή.
Ζητάμε την ιστορία των Θερμοπυλών από τα παιδιά.
?Ο Καβάφης γράφει ένα ποίημα για τη θυσία των Θερμοπυλών;
Όχι. Αναζητά στην ιστορία το πλαίσιο, το γνωστό παράδειγμα για να μιλήσει για πράγματα που αφορούν όλους τους ανθρώπους και όλες τις εποχές αλλά και πολλές περιστάσεις πέρα από τις συγκεκριμένες του ιστορικού γεγονότος.
Επομένως τα ιστορικά στοιχεία παίρνουν τη μορφή συμβόλου. Τα αναζητάμε:
Θερμοπύλες: η αντίσταση, ο αγώνας, το δύσκολο σημείο στο οποίο άνθρωπος αποφασίζει να υπερασπιστεί τις αξίες και τα ιδανικά του γνωρίζοντας ότι αυτή του η πράξη έχει αντίτιμο την ίδια του τη ζωή.
Εφιάλτης.: ο προδότης, ο άνθρωπος που θα βάλει το προσωπικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό, η αιτία που θα καταβάλλει τελικά τον αγωνιζόμενο άνθρωπο
Μήδοι: οι εχθροί, οι δυσκολίες, τα μεγάλα και προβλήματα της ζωής.
? Ποιο όνομα λείπει από το ιστορικό γεγονός;
Οι Σπαρτιάτες και ίσως ο Λεωνίδας.
?Γιατί;
Ας φανταστούμε έναν πίνακα με θέμα το ηλιοβασίλεμα χωρίς τον ήλιο!
Ένα ποίημα για τη θυσία των σπαρτιατών χωρίς τους σπαρτιάτες!
Το ενδιαφέρον του ποιητή στρέφεται λοιπόν στη θυσία και όχι στα πρόσωπα. Μάλιστα ο πληθυντικός μας αναγκάζει να ξεχάσουμε τελείως και τον αρχηγό τους που έχει συνδέσει το όνομά του με τις Θερμοπύλες. Ο Καβάφης μιλάει για ανώνυμους καθημερινούς ανθρώπους που επιλέγουν να θυσιάσουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν τις αξίες τους.
?Υπάρχουν χρώματα που επαναλαμβάνονται; (λέξεις που επαναλαμβάνονται;)
Ή ακόμα μπορείτε να υποθέσετε αν κάθε χρώμα και μια λέξη, ποιο είναι το βασικό χρώμα του ποιήματος;
Τιμή , γενναίοι, προβλέπουν , τέλος.
Το ποίημά μας είναι φτιαγμένο στις αποχρώσεις της τιμής!
Τιμή: τι σημαίνει αποδίδω τιμή σε κάποιον ;σεβασμός, έπαινος, πρότυπο, καθολική αποδοχή, ηθική αξιολόγηση
Το ποίημα μας έχει λοιπόν τη μορφή ενός ύμνου, αλλά επειδή το ενδιαφέρον του δεν επικεντρώνεται στο γεγονός παίρνει τον χαρακτήρα ενός διδακτικού κειμένου, το οποίο προβάλλει ένα πρότυπο ζωής αλλά και την στάση που πρέπει να κρατούν οι υπόλοιποι απέναντι σ’ αυτούς που το επιλέγουν.
Αφήνουμε να μιλήσουμε για τα υπόλοιπα «χρώματα» σε λίγο
?Αν υποθέσουμε ότι κάθε πινελιά είναι και μία πρόταση, ο ποιητής δουλεύει με μικρές οι με μεγάλες πινελιές;
(πόσες προτάσεις έχουμε, που έχουμε μια μεγάλη περίοδο, πως χωρίζονται εκεί οι προτάσεις )
παρατηρούμε ότι το ποίημα αποτελείται από τρεις περιόδους.(1-2, 3-10, 11-14)
1-2 : επιγραμματικά όλο το ποίημα, η ανάπτυξη του τίτλου, η επικεφαλίδα. Ήδη τα έχει πει όλα ο Καβάφης.
Μένουμε ξανά στον πληθυντικό, στην ανωνυμία, στην ευρύτητα της λέξης «ζωής»
Και τέλος στα δύο ρήματα:
Όρισαν και φυλάγουν. Μπορεί το «και» εδώ να έχει τη σημασία του «να»: όρισαν να φυλάγουν. Γιατί όμως ο Καβάφης επιλέγει το και;
Δύο διαφορετικές καταστάσεις, η θεωρία και η πράξη : οι άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν στον αγώνα για την υπεράσπιση των αξιών τους και αυτοί οι οποίοι αγωνίζονται καθημερινά. Τιμή πρέπει και στους δύο. τιμή πρέπει σ’ αυτούς που κάνουν και τα δύο. το και λοιπόν συνδέει τα δύο ρήματα και φτιάχνει ένα πρότυπο ζωής. Τιμή θα πρέπει να αποδίδουμε στους ανθρώπους που αυτά που πιστεύουν τα κάνουν και πράξη. Μάλιστα το και είναι επιδοτικό. Και επιπλέον, όχι μόνο… αλλά και
Όχι μόνο όρισαν αλλά και φυλάγουν.
3-10. : γιατί ο ποιητής επιλέγει τις άνω τελείες για να χωρίσει τις προτάσεις του;
Ποιες άλλες επιλογές είχε; Κόμμα , τελεία.
Γιατί να τις απορρίπτει;
Μπορούμε να πούμε ότι η άνω τελεία δεν κόβει πλήρως το νόημα. Επομένως όλο αυτό το κομμάτι αναφέρεται στο ίδιο θέμα. Ποιο είναι αυτό;
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επιλέγει ο Καβάφης να προβάλει αυτών που υπερασπίζονται Θερμοπύλες. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Δεν μιλάμε για τέσσερα διαφορετικά πρότυπα ζωής αλλά για ένα που τα συνδυάζει όλα.
Πρώτο χαρακτηριστικό. Συνειδητή απόφαση και όχι χρέος.
Οι σπαρτιάτες πολεμούσαν από χρέος προς στους νόμους της πατρίδας και όχι από το φόβο του δυνάστη βασιλιά. Αυτό τους έκανε πιο γενναίους. Ο Καβάφης όμως βλέπει και στο χρέος , στο καθήκον, πάλι έναν φόβο, μια δουλεία. Ας θυμηθούμε το «ή ταν ή επί τας». Κάθε μορφή ανελευθερίας περιορίζει την αξία της θυσίας. «ποτέ!» η θυσία και ο αγώνας έχει αξία μόνο όταν στηρίζεται στην ελεύθερη και συνειδητή επιλογή.
Δεύτερο χαρακτηριστικό. Δικαιοσύνη αλλά και ευσπλαχνία
Οι σπαρτιάτες χλεύαζαν όσους δεν τα κατάφερναν να επιδείξουν το ίδιο θάρρος με αυτούς. Η παντοτινή διαπόμπευση περίμενε τον ρίψασπι και την οικογένειά του. Ο Καβάφης δε ζητά κάτι τέτοιο. Ξέρει ότι οι άνθρωποι έχουν αδυναμίες, ξέρει ότι είναι δύσκολο να τις ξεπεράσουν, επομένως δε ζητά τιμωρούς, αλλά φωτεινά παραδείγματα που θα ξυπνήσουν και στους άλλους τη φλόγα του αγώνα.
Τρίτο χαρακτηριστικό. Ο αγώνας αξίζει σε κάθε μορφή του και με κάθε αποτέλεσμα.
Έχουμε ήδη σημειώσει την επανάληψη της λέξης «γενναίοι». Μας τραβά λοιπόν την προσοχή. Ξέρουμε τη σημασία του που ταιριάζει απόλυτα με το πλαίσιο του ποιήματος. Απ’ το ιδιαίτερο περιεχόμενο της πρότασης μπορούμε να προσθέσουμε στην έννοια της λέξης και τη σημασία του γενναιόδωρου.
Υπάρχει βέβαια και μια αντίθεση χρωμάτων : πλούσιοι και φτωχοί: σε κάθε περίσταση.
Μπορούμε ακόμα να παρατηρήσουμε ότι η λέξη γενναίοι επαναλαμβάνεται στην αρχή και στο τέλος της πρότασης. = σχήμα κύκλος
Ο Καβάφης πάλι έχει στο νου του τις αδυναμίες τους ανθρώπου. Οι άνθρωποι δεν έχουν πάντοτε την ίδια θέληση, τις ίδιες δυνάμεις , δεν ξεκινούν από τις ίδιες προϋποθέσεις. Μπορούν όμως και υπό αυτές τις συνθήκες να αγωνιστούν , να συμβάλλουν όσο μπορούν στο κοινό καλό.
Ο καβάφης λοιπόν δεν είναι ένας άτεγκτος κριτής. Κάνει τις υποχωρήσεις του: εις μικρόν, όσο μπορούνε.
Τέταρτο χαρακτηριστικό. Η επιείκεια.
Οι αγωνιστές πρέπει να κρατήσουν άμεμπτη στάση «πάντοτε», δεν μπορεί να είναι επιεικείς απέναντι στον εαυτό τους, αλλά οφείλουν να είναι επιεικείς απέναντι στους άλλους.
Πριν προχωρήσουμε ας δούμε ορισμένες χρωματικές λεπτομέρειες ;
Ποιο συχνό μέρος του λόγου λείπει από τις προτάσεις μας;
Το ρήμα
Με τι έχει αντικατασταθεί; Με τις μετοχές
Κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες, ψευδομένους
Όταν λείπουν τα ρήματα γινόμαστε πιο επιγραμματικοί, πιο λακωνικοί, πιο απόλυτοι στις εκφράσεις μας. Προσέχουμε την εισαγωγή του ποιήματος «θυμίζει αρχαίο επίγραμμα»
Οι μετοχές μας τώρα είναι τροπικές. Και είναι φυσιολογικό αφού ο Καβάφης μας δείχνει τον τρόπο του άξιου προς τιμήν ανθρώπου.
Περνάμε στο δεύτερο μέρος. Το ξαναδιαβάζουμε. Θα μπορούσε να ενωθεί με το προηγούμενο νοηματικά.
Ναι. Γιατί μας δίνει ένα ακόμα χαρακτηριστικό. Αυτοί που αγωνίζονται ακόμα κι αν ξέρουν το αποτέλεσμα.
Γιατί τότε να διακρίνεται με τέτοιο τρόπο από τον ποιητή;
Είναι εύκολο να εντοπίσουμε την έμφαση που δίνει ο Καβάφη σ’ αυτό το τελευταίο στοιχείο. Όχι μόνο το βάζει τελευταίο, όχι μόνο ξεκινάει καινούρια πρόταση, αλλά φτιάχνει ξεχωριστή στροφή. Και μάλιστα με ρήματα και όχι με μετοχές. Προβλέπουν, φανεί, διαβούνε.
Ήδη το «και» και το «περισσότερη» στην αρχή της στροφής μας έχουν δείξει τη πρόθεση του ποιητή. Θα μας μιλήσει για ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό , αυτό που διακρίνει περισσότερο τον αγωνιζόμενο άνθρωπο, αυτό που τον κάνει ήρωα. Η γνώση του θανάτου. Ήρωας λοιπόν είναι αυτός που ξέρει ότι δεν θα τα καταφέρει , ότι οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες και το τέλος του είναι προδιαγεγραμμένο. Και όμως και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν παραδίδονται αλλά συνεχίζουν τον αγώνα τους.
Μέχρι τέλους.
Σύνθεση
Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο;
Ποιο είναι το πρότυπο του ανθρώπου που προβάλλεται;
Ερωτήσεις
Σε ποιες περιπτώσεις ο Καβάφης φαίνεται ότι δεν έχει στο νου του μόνο τους Σπαρτιάτες
Διαθεματική εργασία
Θερμοπύλες
Ιστορία: ψάξτε στην ιστορία να βρείτε ανάλογες ιστορίες με αυτήν των Θερμοπυλών
Φυσική: ποιο φυσικό φαινόμενο παρατηρείται στην περιοχή των Θερμοπυλών; Βρείτε πληροφορίες για αυτό το φαινόμενο
Γλώσσα: ο Εφιάλτης έχει περάσει στη γλώσσα μας ως λέξη με τη σημασία του προδότη. Βρείτε και άλλα ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα που το όνομά του έχει αποκτήσει και μια άλλη ιδιαίτερη σημασία.
Λογοτεχνία. Ο Καβάφης και η Σπάρτη. Συγκεντρώστε τα ποιήματα του Καβάαφη που αναφέρονται στην Σπάρτη
Κ.Π.Καβάφης
Στόχοι: να συζητήσουμε για το πρότυπο του αγωνιζόμενου ανθρώπου που προβάλλεται μέσα από το ποίημα.
Να ερευνήσουμε τις επιλογές που κάνει ο ποιητής για να φτιάξει ένα άρτιο ποίημα.
Να αναζητήσουμε μορφές πολύπλευρου αγώνα
Αφόρμηση
Δίνουμε στα παιδιά τον πρώτο στίχο μόνο και τους ζητάμε να τον συμπληρώσουν.
Κρατάμε ορισμένες απαντήσεις και τις συζητάμε για λίγο μέσα στην τάξη.
Ανάγνωση.Δίνουμε την απάντηση του ποιήματος τώρα στο ερώτημα «σε ποιους οφείλεται τιμή»
Ερμηνεία μια προσπάθεια ανάγνωσης με τη βοήθεια της ζωγραφικής
Δείχνουμε στα παιδιά τον πίνακα του βιβλίου και τα ρωτάμε αν έπρεπε να τον διαβάσουμε από πού θα ξεκινάγαμε., τι θα προσέχαμε, (χρώματα, επιλογές κ.τ.λ)
Το ποίημά μας θα μπορούσε να είναι ένα δίπτυχο. (δύο στροφές όμως διαφορετικού μεγέθους άραγε γιατί;) {αφήνουμε την απάντηση για το τέλος )
?Ποιες θα ήταν οι έντονες πινελιές;
?Ποιες λέξεις χτυπάνε περισσότερο στο μάτι;
Τιμή Θερμοπύλες Εφιάλτης Μήδοι
Με αυτό τον τρόπο έχουμε και το πλαίσιο του ποιήματος, και το σκηνικό αλλά και τον σκοπό του ποιητή.
Ζητάμε την ιστορία των Θερμοπυλών από τα παιδιά.
?Ο Καβάφης γράφει ένα ποίημα για τη θυσία των Θερμοπυλών;
Όχι. Αναζητά στην ιστορία το πλαίσιο, το γνωστό παράδειγμα για να μιλήσει για πράγματα που αφορούν όλους τους ανθρώπους και όλες τις εποχές αλλά και πολλές περιστάσεις πέρα από τις συγκεκριμένες του ιστορικού γεγονότος.
Επομένως τα ιστορικά στοιχεία παίρνουν τη μορφή συμβόλου. Τα αναζητάμε:
Θερμοπύλες: η αντίσταση, ο αγώνας, το δύσκολο σημείο στο οποίο άνθρωπος αποφασίζει να υπερασπιστεί τις αξίες και τα ιδανικά του γνωρίζοντας ότι αυτή του η πράξη έχει αντίτιμο την ίδια του τη ζωή.
Εφιάλτης.: ο προδότης, ο άνθρωπος που θα βάλει το προσωπικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό, η αιτία που θα καταβάλλει τελικά τον αγωνιζόμενο άνθρωπο
Μήδοι: οι εχθροί, οι δυσκολίες, τα μεγάλα και προβλήματα της ζωής.
? Ποιο όνομα λείπει από το ιστορικό γεγονός;
Οι Σπαρτιάτες και ίσως ο Λεωνίδας.
?Γιατί;
Ας φανταστούμε έναν πίνακα με θέμα το ηλιοβασίλεμα χωρίς τον ήλιο!
Ένα ποίημα για τη θυσία των σπαρτιατών χωρίς τους σπαρτιάτες!
Το ενδιαφέρον του ποιητή στρέφεται λοιπόν στη θυσία και όχι στα πρόσωπα. Μάλιστα ο πληθυντικός μας αναγκάζει να ξεχάσουμε τελείως και τον αρχηγό τους που έχει συνδέσει το όνομά του με τις Θερμοπύλες. Ο Καβάφης μιλάει για ανώνυμους καθημερινούς ανθρώπους που επιλέγουν να θυσιάσουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν τις αξίες τους.
?Υπάρχουν χρώματα που επαναλαμβάνονται; (λέξεις που επαναλαμβάνονται;)
Ή ακόμα μπορείτε να υποθέσετε αν κάθε χρώμα και μια λέξη, ποιο είναι το βασικό χρώμα του ποιήματος;
Τιμή , γενναίοι, προβλέπουν , τέλος.
Το ποίημά μας είναι φτιαγμένο στις αποχρώσεις της τιμής!
Τιμή: τι σημαίνει αποδίδω τιμή σε κάποιον ;σεβασμός, έπαινος, πρότυπο, καθολική αποδοχή, ηθική αξιολόγηση
Το ποίημα μας έχει λοιπόν τη μορφή ενός ύμνου, αλλά επειδή το ενδιαφέρον του δεν επικεντρώνεται στο γεγονός παίρνει τον χαρακτήρα ενός διδακτικού κειμένου, το οποίο προβάλλει ένα πρότυπο ζωής αλλά και την στάση που πρέπει να κρατούν οι υπόλοιποι απέναντι σ’ αυτούς που το επιλέγουν.
Αφήνουμε να μιλήσουμε για τα υπόλοιπα «χρώματα» σε λίγο
?Αν υποθέσουμε ότι κάθε πινελιά είναι και μία πρόταση, ο ποιητής δουλεύει με μικρές οι με μεγάλες πινελιές;
(πόσες προτάσεις έχουμε, που έχουμε μια μεγάλη περίοδο, πως χωρίζονται εκεί οι προτάσεις )
παρατηρούμε ότι το ποίημα αποτελείται από τρεις περιόδους.(1-2, 3-10, 11-14)
1-2 : επιγραμματικά όλο το ποίημα, η ανάπτυξη του τίτλου, η επικεφαλίδα. Ήδη τα έχει πει όλα ο Καβάφης.
Μένουμε ξανά στον πληθυντικό, στην ανωνυμία, στην ευρύτητα της λέξης «ζωής»
Και τέλος στα δύο ρήματα:
Όρισαν και φυλάγουν. Μπορεί το «και» εδώ να έχει τη σημασία του «να»: όρισαν να φυλάγουν. Γιατί όμως ο Καβάφης επιλέγει το και;
Δύο διαφορετικές καταστάσεις, η θεωρία και η πράξη : οι άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν στον αγώνα για την υπεράσπιση των αξιών τους και αυτοί οι οποίοι αγωνίζονται καθημερινά. Τιμή πρέπει και στους δύο. τιμή πρέπει σ’ αυτούς που κάνουν και τα δύο. το και λοιπόν συνδέει τα δύο ρήματα και φτιάχνει ένα πρότυπο ζωής. Τιμή θα πρέπει να αποδίδουμε στους ανθρώπους που αυτά που πιστεύουν τα κάνουν και πράξη. Μάλιστα το και είναι επιδοτικό. Και επιπλέον, όχι μόνο… αλλά και
Όχι μόνο όρισαν αλλά και φυλάγουν.
3-10. : γιατί ο ποιητής επιλέγει τις άνω τελείες για να χωρίσει τις προτάσεις του;
Ποιες άλλες επιλογές είχε; Κόμμα , τελεία.
Γιατί να τις απορρίπτει;
Μπορούμε να πούμε ότι η άνω τελεία δεν κόβει πλήρως το νόημα. Επομένως όλο αυτό το κομμάτι αναφέρεται στο ίδιο θέμα. Ποιο είναι αυτό;
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επιλέγει ο Καβάφης να προβάλει αυτών που υπερασπίζονται Θερμοπύλες. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Δεν μιλάμε για τέσσερα διαφορετικά πρότυπα ζωής αλλά για ένα που τα συνδυάζει όλα.
Πρώτο χαρακτηριστικό. Συνειδητή απόφαση και όχι χρέος.
Οι σπαρτιάτες πολεμούσαν από χρέος προς στους νόμους της πατρίδας και όχι από το φόβο του δυνάστη βασιλιά. Αυτό τους έκανε πιο γενναίους. Ο Καβάφης όμως βλέπει και στο χρέος , στο καθήκον, πάλι έναν φόβο, μια δουλεία. Ας θυμηθούμε το «ή ταν ή επί τας». Κάθε μορφή ανελευθερίας περιορίζει την αξία της θυσίας. «ποτέ!» η θυσία και ο αγώνας έχει αξία μόνο όταν στηρίζεται στην ελεύθερη και συνειδητή επιλογή.
Δεύτερο χαρακτηριστικό. Δικαιοσύνη αλλά και ευσπλαχνία
Οι σπαρτιάτες χλεύαζαν όσους δεν τα κατάφερναν να επιδείξουν το ίδιο θάρρος με αυτούς. Η παντοτινή διαπόμπευση περίμενε τον ρίψασπι και την οικογένειά του. Ο Καβάφης δε ζητά κάτι τέτοιο. Ξέρει ότι οι άνθρωποι έχουν αδυναμίες, ξέρει ότι είναι δύσκολο να τις ξεπεράσουν, επομένως δε ζητά τιμωρούς, αλλά φωτεινά παραδείγματα που θα ξυπνήσουν και στους άλλους τη φλόγα του αγώνα.
Τρίτο χαρακτηριστικό. Ο αγώνας αξίζει σε κάθε μορφή του και με κάθε αποτέλεσμα.
Έχουμε ήδη σημειώσει την επανάληψη της λέξης «γενναίοι». Μας τραβά λοιπόν την προσοχή. Ξέρουμε τη σημασία του που ταιριάζει απόλυτα με το πλαίσιο του ποιήματος. Απ’ το ιδιαίτερο περιεχόμενο της πρότασης μπορούμε να προσθέσουμε στην έννοια της λέξης και τη σημασία του γενναιόδωρου.
Υπάρχει βέβαια και μια αντίθεση χρωμάτων : πλούσιοι και φτωχοί: σε κάθε περίσταση.
Μπορούμε ακόμα να παρατηρήσουμε ότι η λέξη γενναίοι επαναλαμβάνεται στην αρχή και στο τέλος της πρότασης. = σχήμα κύκλος
Ο Καβάφης πάλι έχει στο νου του τις αδυναμίες τους ανθρώπου. Οι άνθρωποι δεν έχουν πάντοτε την ίδια θέληση, τις ίδιες δυνάμεις , δεν ξεκινούν από τις ίδιες προϋποθέσεις. Μπορούν όμως και υπό αυτές τις συνθήκες να αγωνιστούν , να συμβάλλουν όσο μπορούν στο κοινό καλό.
Ο καβάφης λοιπόν δεν είναι ένας άτεγκτος κριτής. Κάνει τις υποχωρήσεις του: εις μικρόν, όσο μπορούνε.
Τέταρτο χαρακτηριστικό. Η επιείκεια.
Οι αγωνιστές πρέπει να κρατήσουν άμεμπτη στάση «πάντοτε», δεν μπορεί να είναι επιεικείς απέναντι στον εαυτό τους, αλλά οφείλουν να είναι επιεικείς απέναντι στους άλλους.
Πριν προχωρήσουμε ας δούμε ορισμένες χρωματικές λεπτομέρειες ;
Ποιο συχνό μέρος του λόγου λείπει από τις προτάσεις μας;
Το ρήμα
Με τι έχει αντικατασταθεί; Με τις μετοχές
Κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες, ψευδομένους
Όταν λείπουν τα ρήματα γινόμαστε πιο επιγραμματικοί, πιο λακωνικοί, πιο απόλυτοι στις εκφράσεις μας. Προσέχουμε την εισαγωγή του ποιήματος «θυμίζει αρχαίο επίγραμμα»
Οι μετοχές μας τώρα είναι τροπικές. Και είναι φυσιολογικό αφού ο Καβάφης μας δείχνει τον τρόπο του άξιου προς τιμήν ανθρώπου.
Περνάμε στο δεύτερο μέρος. Το ξαναδιαβάζουμε. Θα μπορούσε να ενωθεί με το προηγούμενο νοηματικά.
Ναι. Γιατί μας δίνει ένα ακόμα χαρακτηριστικό. Αυτοί που αγωνίζονται ακόμα κι αν ξέρουν το αποτέλεσμα.
Γιατί τότε να διακρίνεται με τέτοιο τρόπο από τον ποιητή;
Είναι εύκολο να εντοπίσουμε την έμφαση που δίνει ο Καβάφη σ’ αυτό το τελευταίο στοιχείο. Όχι μόνο το βάζει τελευταίο, όχι μόνο ξεκινάει καινούρια πρόταση, αλλά φτιάχνει ξεχωριστή στροφή. Και μάλιστα με ρήματα και όχι με μετοχές. Προβλέπουν, φανεί, διαβούνε.
Ήδη το «και» και το «περισσότερη» στην αρχή της στροφής μας έχουν δείξει τη πρόθεση του ποιητή. Θα μας μιλήσει για ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό , αυτό που διακρίνει περισσότερο τον αγωνιζόμενο άνθρωπο, αυτό που τον κάνει ήρωα. Η γνώση του θανάτου. Ήρωας λοιπόν είναι αυτός που ξέρει ότι δεν θα τα καταφέρει , ότι οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες και το τέλος του είναι προδιαγεγραμμένο. Και όμως και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν παραδίδονται αλλά συνεχίζουν τον αγώνα τους.
Μέχρι τέλους.
Σύνθεση
Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο;
Ποιο είναι το πρότυπο του ανθρώπου που προβάλλεται;
Ερωτήσεις
Σε ποιες περιπτώσεις ο Καβάφης φαίνεται ότι δεν έχει στο νου του μόνο τους Σπαρτιάτες
Διαθεματική εργασία
Θερμοπύλες
Ιστορία: ψάξτε στην ιστορία να βρείτε ανάλογες ιστορίες με αυτήν των Θερμοπυλών
Φυσική: ποιο φυσικό φαινόμενο παρατηρείται στην περιοχή των Θερμοπυλών; Βρείτε πληροφορίες για αυτό το φαινόμενο
Γλώσσα: ο Εφιάλτης έχει περάσει στη γλώσσα μας ως λέξη με τη σημασία του προδότη. Βρείτε και άλλα ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα που το όνομά του έχει αποκτήσει και μια άλλη ιδιαίτερη σημασία.
Λογοτεχνία. Ο Καβάφης και η Σπάρτη. Συγκεντρώστε τα ποιήματα του Καβάαφη που αναφέρονται στην Σπάρτη
Thursday, May 24, 2007
φωνές , Κ.Π.Καβάφης
(γ γυμνασίου)
παράλληλα χωρία
ΕΝ ΕΣΠΕΡΑ
Μια απήχησις των ημερών της ηδονής,
μια απήχησις των ημερών κοντά μου ήλθε,
κάτι απ’ της νεότητός μας των δυονώ την πύρα·
στα χέρια μου ένα γράμμα ξαναπήρα,
και διάβαζα πάλι και πάλι ως που έλειψε το φως.
ΟΤΑΝ ΔΙΕΓΕΙΡΟΝΤΑΙ
Προσπάθησε να τα φυλάξεις, ποιητή,
όσο κι αν είναι λίγα αυτά που σταματιούνται.
Του ερωτισμού σου τα οράματα.
Βάλ’ τα, μισοκρυμένα, μες στες φράσεις σου.
Προσπάθησε να τα κρατήσεις, ποιητή,
όταν διεγείρονται μες στο μυαλό σου,
τη νύχτα ή μες στη λάμψη του μεσημεριού.
ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ
Η κάμαρα ήταν πτωχική και πρόστυχη,
κρυμένη επάνω από την ύποπτη ταβέρνα.
Απ’ το παράθυρο φαίνονταν το σοκάκι,
το ακάθαρτο και το στενό. Από κάτω
ήρχονταν οι φωνές κάτι εργατών
που έπαιζαν χαρτιά και που γλεντούσαν
Κι εκεί στο λαϊκό, το ταπεινό κρεββάτι
είχα το σώμα του έρωτος, είχα τα χείλη
τα ηδονικά και ρόδινα της μέθης-
τα ρόδινα μιας τέτοιας μέθης, που και τώρα
που γράφω, έπειτ’ από τόσα χρόνια!,
μες στο μονήρες σπίτι μου, μεθώ ξανά.
ΕΠΕΣΤΡΕΦΕ
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με –
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με τη νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται…
ΟΡΟΦΕΡΝΗΣ
Α εξαίσιες της Ιωνίας νύχτες
που άφοβα, κ’ ελληνικά όλως διόλου
εγνώρισε πλήρη την ηδονή.
Μες στην καρδιά του, πάντοτε Ασιανός·
αλλά στους τρόπους του και στην λαλιά του Έλλην,
με περουζέδες στολισμένος, ελληνοντυμένος,
το σώμα του με μύρον ιασεμιού ευωδιασμένο,
κι απ’ τους ωραίους της Ιωνίας νέους,
ο πιο ωραίος αυτός, ο πιο ιδανικός.
(γ γυμνασίου)
παράλληλα χωρία
ΕΝ ΕΣΠΕΡΑ
Μια απήχησις των ημερών της ηδονής,
μια απήχησις των ημερών κοντά μου ήλθε,
κάτι απ’ της νεότητός μας των δυονώ την πύρα·
στα χέρια μου ένα γράμμα ξαναπήρα,
και διάβαζα πάλι και πάλι ως που έλειψε το φως.
ΟΤΑΝ ΔΙΕΓΕΙΡΟΝΤΑΙ
Προσπάθησε να τα φυλάξεις, ποιητή,
όσο κι αν είναι λίγα αυτά που σταματιούνται.
Του ερωτισμού σου τα οράματα.
Βάλ’ τα, μισοκρυμένα, μες στες φράσεις σου.
Προσπάθησε να τα κρατήσεις, ποιητή,
όταν διεγείρονται μες στο μυαλό σου,
τη νύχτα ή μες στη λάμψη του μεσημεριού.
ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ
Η κάμαρα ήταν πτωχική και πρόστυχη,
κρυμένη επάνω από την ύποπτη ταβέρνα.
Απ’ το παράθυρο φαίνονταν το σοκάκι,
το ακάθαρτο και το στενό. Από κάτω
ήρχονταν οι φωνές κάτι εργατών
που έπαιζαν χαρτιά και που γλεντούσαν
Κι εκεί στο λαϊκό, το ταπεινό κρεββάτι
είχα το σώμα του έρωτος, είχα τα χείλη
τα ηδονικά και ρόδινα της μέθης-
τα ρόδινα μιας τέτοιας μέθης, που και τώρα
που γράφω, έπειτ’ από τόσα χρόνια!,
μες στο μονήρες σπίτι μου, μεθώ ξανά.
ΕΠΕΣΤΡΕΦΕ
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με –
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με τη νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται…
ΟΡΟΦΕΡΝΗΣ
Α εξαίσιες της Ιωνίας νύχτες
που άφοβα, κ’ ελληνικά όλως διόλου
εγνώρισε πλήρη την ηδονή.
Μες στην καρδιά του, πάντοτε Ασιανός·
αλλά στους τρόπους του και στην λαλιά του Έλλην,
με περουζέδες στολισμένος, ελληνοντυμένος,
το σώμα του με μύρον ιασεμιού ευωδιασμένο,
κι απ’ τους ωραίους της Ιωνίας νέους,
ο πιο ωραίος αυτός, ο πιο ιδανικός.
ερωφίλη
Ερωφίλη (γ γυμνασίου)
Φύλλο εργασίας
Στόχοι
Να κατανοήσουμε τη σημασία της ομοιοκαταληξίας σε ένα ποιητικό κείμενο και μάλιστα δραματικό
Να αντιληφθούμε ότι η τέχνη του λόγου είναι ένα «παιχνίδι επιλογών»
Να προσέξουμε ότι πρόκειται για ένα θεατρικό κείμενο
Να επισημάνουν τους κοινούς τόπους έκφρασης του έρωτα σε λαϊκά αλλά και λόγια κείμενα
Α) συμπληρώστε τα κενά
ΕΡΩ. Τόσες δεν είναι οι ομορφιές , τόσα δεν είν’ τα κάλλη,
μα τούτο εκ την αγάπη σου γεννάται ……………
Μα γή όμορφη ‘μαι γή άσκημη, Πανάρετε ψυχή μου,
για σέναν εγεννήθηκεν στον κόσμο……………..
ΠΑΝ. Νερό δεν έσβησε……….(φωτιά , φλόγα πυρά) ποτέ, βασιλισσά μου,
καθώς τα λόγια τα ………….. (γροικώ, ακούω, θωρώ) σβήνουσι την πρικιά μου
Μ΄όλον ετούτο, αφέντρα μου, μα την αγάπη εκείνη,
που μας ………. ( μεγάλωσε, ανάθρεψε, γαλούχησε) μικρά , και πλια παρ’ άλλη εγίνη
πιστή και δυνατότατη σ’ εμένα και εις εσένα,
και τα……….. (σώματα , κορμιά) μας σ’ άμετρο πόθο κρατεί…………
περίσσα σε παρακαλώ ποτέ να μην………….
να σε νικήσει ο βασιλιός, να μ’ απολησμονήσεις.
ΕΡΩ. Οιμένα, νά’ βρω δεν μπορώ ποιαν αρετή ποτέ μου
σου’ δωκα στην αγάπη μου φόβο , ……………….
να πιάνεις τόσα δυνατά, σα να μηδέ γνωρίζεις
το πως το νου και………….. και την καρδιά μου ……….
Έρωτα, απείς τ’ αφέντη μου τ’ αμμάτια δε μπορούσι
πόσα πιστά και σπλαχνικά τον αγαπώ να δούσι,
μιαν απού τσι ……………. σου φαρμάκεψε και ……
μέσα ……………………….. και φανερά μου δείξε
με τον πρικύ μου θάνατο πως ταίρι του ………
και μόνο πως για λόγου του …… (άδη, κόλαση, χώμα) κατεβαίνω.
Α) Ερωτήσεις
Τι προσδίδει η ομοιοκαταληξία στο κείμενο;
Περιορίζει πολλές φορές την έκφραση;
Με ποια κριτήρια πιστεύετε ότι επιλέγει τις λέξεις του ο ποιητής;
Β) εκφραστικοί τρόποι
- Αποδώστε με μια φράση το νόημα των λόγων κάθε προσώπου.
Τι παρατηρείτε;
-υπάρχουν αναφορές στην φύση;
-βρείτε υπερβολές, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις( είναι κοινοί τρόποι με το δημοτικό τραγούδι;)
- σε ποιον θεό γίνεται επίκληση από την Ερωφίλη;
- είναι περίεργη αυτή η επίκληση ενώ βρισκόμαστε σε μια χριστιανική κοινωνία;
Γ) λεξιλόγιο
Φτιάξτε έναν κατάλογο με το ειδικό λεξιλόγιο του «έρωτα» μόνο από το απόσπασμα του βιβλίου
Ουσιαστικά
Επίθετα
ρήματα
φράσεις
- υπάρχουν διαλεκτικές λέξεις; πως δικαιολογούνται;
Δ) Θεατρικότητα
Μπορείτε να φανταστείτε τη σκηνή που θα εκτυλισσόταν το απόσπασμα; Ποιες σκηνοθετικές οδηγίες θα δίνατε στους ηθοποιούς; Βρείτε τη φράση του κειμένου που δείχνει τη πιθανή στάση των δύο ηθοποιών κατά τη διάρκεια της σκηνής
Ε)Δραματικότητα
Ποιες φράσεις δείχνουν την έντονη συναισθηματική κατάσταση των δύο ηρώων;
Πως κορυφώνεται αυτή η ένταση;
Στ) διαχρονικότητα
Διαβάστε το παρακάτω λαϊκό τραγούδι των νεώτερων χρόνων. Ποιες ομοιότητες παρατηρείτε;
Αν σ’ αρνηθώ αγάπη μου
κακό μεγάλο να’ βρω
χάδι ποτέ μου να μη δω ,
ήλιο να βλέπω μαύρο
Αν σ’ αρνηθώ φιλώ σταυρό
κι όρκο βαρύ σου κάνω
Αν σ’ αρνηθώ , αγάπη μου,
να πέσω να πεθάνω
Ζ) δραστηριότητα
στιχουργία
γράψτε ένα λαϊκό τραγούδι εμπνευσμένοι από την ιστορία των δύο νέων
Φύλλο εργασίας
Στόχοι
Να κατανοήσουμε τη σημασία της ομοιοκαταληξίας σε ένα ποιητικό κείμενο και μάλιστα δραματικό
Να αντιληφθούμε ότι η τέχνη του λόγου είναι ένα «παιχνίδι επιλογών»
Να προσέξουμε ότι πρόκειται για ένα θεατρικό κείμενο
Να επισημάνουν τους κοινούς τόπους έκφρασης του έρωτα σε λαϊκά αλλά και λόγια κείμενα
Α) συμπληρώστε τα κενά
ΕΡΩ. Τόσες δεν είναι οι ομορφιές , τόσα δεν είν’ τα κάλλη,
μα τούτο εκ την αγάπη σου γεννάται ……………
Μα γή όμορφη ‘μαι γή άσκημη, Πανάρετε ψυχή μου,
για σέναν εγεννήθηκεν στον κόσμο……………..
ΠΑΝ. Νερό δεν έσβησε……….(φωτιά , φλόγα πυρά) ποτέ, βασιλισσά μου,
καθώς τα λόγια τα ………….. (γροικώ, ακούω, θωρώ) σβήνουσι την πρικιά μου
Μ΄όλον ετούτο, αφέντρα μου, μα την αγάπη εκείνη,
που μας ………. ( μεγάλωσε, ανάθρεψε, γαλούχησε) μικρά , και πλια παρ’ άλλη εγίνη
πιστή και δυνατότατη σ’ εμένα και εις εσένα,
και τα……….. (σώματα , κορμιά) μας σ’ άμετρο πόθο κρατεί…………
περίσσα σε παρακαλώ ποτέ να μην………….
να σε νικήσει ο βασιλιός, να μ’ απολησμονήσεις.
ΕΡΩ. Οιμένα, νά’ βρω δεν μπορώ ποιαν αρετή ποτέ μου
σου’ δωκα στην αγάπη μου φόβο , ……………….
να πιάνεις τόσα δυνατά, σα να μηδέ γνωρίζεις
το πως το νου και………….. και την καρδιά μου ……….
Έρωτα, απείς τ’ αφέντη μου τ’ αμμάτια δε μπορούσι
πόσα πιστά και σπλαχνικά τον αγαπώ να δούσι,
μιαν απού τσι ……………. σου φαρμάκεψε και ……
μέσα ……………………….. και φανερά μου δείξε
με τον πρικύ μου θάνατο πως ταίρι του ………
και μόνο πως για λόγου του …… (άδη, κόλαση, χώμα) κατεβαίνω.
Α) Ερωτήσεις
Τι προσδίδει η ομοιοκαταληξία στο κείμενο;
Περιορίζει πολλές φορές την έκφραση;
Με ποια κριτήρια πιστεύετε ότι επιλέγει τις λέξεις του ο ποιητής;
Β) εκφραστικοί τρόποι
- Αποδώστε με μια φράση το νόημα των λόγων κάθε προσώπου.
Τι παρατηρείτε;
-υπάρχουν αναφορές στην φύση;
-βρείτε υπερβολές, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις( είναι κοινοί τρόποι με το δημοτικό τραγούδι;)
- σε ποιον θεό γίνεται επίκληση από την Ερωφίλη;
- είναι περίεργη αυτή η επίκληση ενώ βρισκόμαστε σε μια χριστιανική κοινωνία;
Γ) λεξιλόγιο
Φτιάξτε έναν κατάλογο με το ειδικό λεξιλόγιο του «έρωτα» μόνο από το απόσπασμα του βιβλίου
Ουσιαστικά
Επίθετα
ρήματα
φράσεις
- υπάρχουν διαλεκτικές λέξεις; πως δικαιολογούνται;
Δ) Θεατρικότητα
Μπορείτε να φανταστείτε τη σκηνή που θα εκτυλισσόταν το απόσπασμα; Ποιες σκηνοθετικές οδηγίες θα δίνατε στους ηθοποιούς; Βρείτε τη φράση του κειμένου που δείχνει τη πιθανή στάση των δύο ηθοποιών κατά τη διάρκεια της σκηνής
Ε)Δραματικότητα
Ποιες φράσεις δείχνουν την έντονη συναισθηματική κατάσταση των δύο ηρώων;
Πως κορυφώνεται αυτή η ένταση;
Στ) διαχρονικότητα
Διαβάστε το παρακάτω λαϊκό τραγούδι των νεώτερων χρόνων. Ποιες ομοιότητες παρατηρείτε;
Αν σ’ αρνηθώ αγάπη μου
κακό μεγάλο να’ βρω
χάδι ποτέ μου να μη δω ,
ήλιο να βλέπω μαύρο
Αν σ’ αρνηθώ φιλώ σταυρό
κι όρκο βαρύ σου κάνω
Αν σ’ αρνηθώ , αγάπη μου,
να πέσω να πεθάνω
Ζ) δραστηριότητα
στιχουργία
γράψτε ένα λαϊκό τραγούδι εμπνευσμένοι από την ιστορία των δύο νέων
ερωτόκριτος
Ερωτόκριτος
Σχέδιο μαθήματος
Στόχοι
Να επισημάνουμε την επιβίωση του Ερωτόκριτου στη λαϊκή και λογοτεχνική παράδοση της χώρας μας
Να εντοπίσουμε τα κοινά στοιχεία της κρητικής λογοτεχνικής αναγέννησης
Να αξιολογήσουμε τη σημασία της γλωσσικής μορφής του κειμένου
Να εντοπίσουμε τα βασικά θεματικά κέντρα του αποσπάσματος
Αφόρμηση
Ξεκινάμε από την εικόνα του βιβλίου : Ερωτόκριτος και Αρετούσα , πίνακας Γιάννη Τσαρούχη
? σε ποια εποχή μπορεί να αναφέρεται με βάση την ενδυμασία
?ποιον ήρωα μπορεί να θυμίζει ο Ερωτόκριτος
?αν σας έλεγα ότι το ποίημα είναι γραμμένο το 1645 και επηρεασμένο από τα ευρωπαϊκά ιπποτικά μυθιστορήματα πως θα ζωγραφίζατε τους δύο ήρωες
?γιατί ο Τσαρούχης προτίμησε μια τέτοια ενδυματολογική προσέγγιση
?το ποίημα έχει ερωτικό ή πολεμικό θέμα
?τι να σημαίνει το όνομα Ερωτόκριτος
με όλες αυτές τις ερωτήσεις , που μπορεί να μη γίνουν βέβαια και όλες, περιμένουμε ορισμένες απαντήσεις που και με την καθοδήγησή μας θα μας οδηγήσουν στα παρακάτω συμπεράσματα
το ποίημα γονιμοποιεί την ελληνική τέχνη ακόμα και σήμερα
ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα απέκτησαν ένα διαχρονικό χαρακτήρα στην ελληνική τέχνη αλλά και στη λαϊκή παράδοση
οι δύο τελευταίες ερωτήσεις έχουν ως στόχο να κρατήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών περιμένοντας να δουν την επαλήθευσή τους με την ανάγνωση
Λέμε στα παιδιά ορισμένα στοιχεία για τους ήρωες
? σε τι βοηθάει αυτό το εξωπραγματικό σκηνικό, τα μη πραγματικά και τυπικά ονόματα
οι ήρωες και τα προβλήματά τους, οι κάημοί τους γίνονται διαχρονικοί
διαβάζουμε το απόσπασμα 1 από το φυλλάδιο
γίνονται έτσι πιο εύκολα κτήμα του αναγνωστικού κοινού. Γι αυτό και οι ήρωες του πρέπει να έχουν θετικά χαρακτηριστικά
δεύτερο και τρίτο απόσπασμα του φυλλαδίου
πέρα από το θέμα και τους θετικούς ήρωες ένα ποίημα χρειάζεται και κάτι ακόμα για να μιλήσει στη γλώσσα του λαού αλλά αυτό θα το επισημάνουμε μετά την πρώτη ανάγνωση
Ανάγνωση του πρώτου αποσπάσματος (μόνο την αφήγηση από τον ποιητή)
? μηπως κάποιος κατάλαβε τι μπορεί να σημαίνει ερωτόκριτος;
κρίση=βάσανο στίχος 3
?το θέμα μας τελικά είναι ερωτικό;
?Με ποιους τρόπους θα προσπαθούσατε να πείσετε τον βασιλιά να δεχτεί το γάμο;
Διαβάζουμε τα λόγια του Πεζόστρατου
Επισημαίνουμε τα δικά του επιχειρήματα
στους παλιούς καιρούς τα πάντα ήταν καλύτερα και γι’ αυτό πρέπει να παίρνουμε παράδειγμα από το τι συνέβαινε τότε
τα υλικά πράγματα μεταβάλλονται
θα πρέπει να δίνουμε σημασία στις αρετές εκείνες οι οποίες δεν είναι πρόσκαιρες αλλά παραμένουν αμετάβλητες
Τονίζουμε στα παιδιά τη διαχρονικότητα των επιχειρημάτων
σήμερα ακόμα λέμε τη φράση «κάθε πέρυσι και καλύτερα»
στην αρχαία Ελλάδα ίσχυε το ρητό «μηδένα προ του τέλους μακάριζε»
θυμίζουμε την ιστορία του Κροίσου και του Σόλωνα
διαβάζουμε και το προοίμιο του Ερωτόκριτου από το φυλλάδιο(απόσπασμα 6)
? ποια περιμένουμε να είναι η απάντηση του Βασιλιά;
Διαβάζουμε το απόσπασμα και είναι σίγουρο ότι οι προσδοκίες των μαθητών θα επιβεβαιωθούν
Η απάντηση του βασιλιά
Οργή
Εξορία
Απειλές
Απομάκρυνση
Τονίζουμε τα διαχρονικά χαρακτηριστικά της εξουσίας
Υπεροψία
Σκληρότητα
Πίστη ότι μπορεί να κατευθύνει τα πάντα , ακόμα και τα συναισθήματα των υπηκόων της
? η ιστορία μήπως μας θυμίζει κάτι από τα προηγούμενα;
Θα θυμηθούμε τότε την Ερωφίλη και θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε κοινά στοιχεία των δύο έργων
Προσπάθεια εντοπισμού κοινών στοιχείων με την Ερωφίλη
Ο μύθος
Ο δεκαπεντασύλλαβος
Διαλεκτικές λέξεις
Ομοιοκαταληξία
Θέατρο- διαλογική μορφή ποιήματος
Τα ονόματα των πρωταγωνιστών
Επηρεασμένα από ιπποτικά μυθιστορήματα
Βρίσκουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε γα το έργο και τη διάδοση του Ερωτόκριτου
(Συγγραφέας, ιστορική περίοδος: βενετοκρατία λίγο πριν από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους. Διαδόθηκε από τους κρητικούς πρόσφυγες στη Ζάκυνθο όπου τραγουδιόταν αλλά και κυκλοφορούσε ως λαϊκό ανάγνωσμα. Πρόκειται για ένα μεγάλο αφηγηματικό ποίημα 1000 περίπου στίχων)
Αφού λοιπόν αποτέλεσε ένα λαϊκό ανάγνωσμα θα πρέπει να είναι γραμμένο και στη γλώσσα που καταλαβαίνει ο λαός.
Διαβάζουμε το τέταρτο και ύστερα το πέμπτο και το έκτο απόσπασμα
? ποιο από τα δύο (5 και 6) σας άρεσε περισσότερο
?ποιο είναι πιο κοντά στο λαϊκό αίσθημα
?ποιο θα μπορούσε να μιλήσει στην καρδιά του λαού;
Αποκαλύπτουμε την ταυτότητα του τέταρτου αποσπάσματος
(μετάφραση από τον Διονύσιο Φωτεινό , η οποία έγινε πολύ δημοφιλής στους κύκλους των αριστοκρατών)
οι μαθητές καταλαβαίνουν έτσι πως μόνο όταν η μορφή με το περιεχόμενο συνταυτιστούν με την ευαισθησία του ποιητή μπορεί να έχουμε ένα άρτιο ποίημα. Και όταν αυτή η ευαισθησία συνταυτιστεί με την ευαισθησία του αναγνώστη τότε έχουμε και ένα επιτυχημένο έργο. Αν μάλιστα ο ποιητής πετύχει να χτυπήσει τις χορδές εκείνες με τις οποίες πάλλονται οι καρδίες όλων των ανθρώπων τότε το ποίημα γίνεται πια κλασσικό.
Ερωτήσεις
Με βάση τα λόγια του Πεζόστρατου να σχολιάσετε το έβδομο απόσπασμα
Να συγκρίνετε το απόσπασμα της «μάχης Αθηναίων και Βλάχων» με μια ομηρική μάχη
αποσπάσματα που δίνονται στα παιδια και χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία
Ερωτόκριτος
Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξανδρο, ένας τρίδυμος αδερφός
Ήρχισε κι εμεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι
Κι επλήθαινε στην ομορφιά στη γνώση και στη χάρη
Εγίνηκε της ηλικιάς πάντοθες εγροικήθη
Πως για να το χουν θάμασμα στο κόσμο εγεννήθη
Ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση
Οι λ΄γοι του ήσανε θροφή κι η ερμηνεία του βρώση
Και τα’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτον ελέγα
Ήτονς τς’ αρετής πηγή και τς’ αρχοντιάς η φλέγα
Απ’ ότι κάλλη έχει ο άθρωπος , τα λόγια ‘χουν τη χάρη
Να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
Κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,
Κάνει και κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω
Εις την της Ελλάδος πρώτης θρυλουμένην εποχήν
Και του των Ελλήνων γένους ένδοξον υπεροχήν,
Ένας καθαρός εφάνη έρωτας επί της γης
Κι έμενεν εις τους ανθρώπους ανεξάλειπτος σφρααγίς…
Τσι περαζόμενους καιρούς , που οι Ελληνες ορίζα,
Κι όπου δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,
Τότες μα αγάπη μπιστική στον κόσμο φανερώθη,
Κι εγράφη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τζη λιώθη.
Ερωτόκριτος
1. «Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξανδρο, ένας τρίδυμος αδερφός»
Σεφέρης, δοκιμές Α, σελ.268
2. «Ήρχισε κι εμεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι
κι επλήθαινε στην ομορφιά στη γνώση και στη χάρη
εγίνηκε της ηλικιάς πάντοθες εγροικήθη
πως για να το χουν θάμασμα στο κόσμο εγεννήθη»
(Α, στιχ 57-60)
3. «Ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση
οι λόγοι του ήσανε θροφή κι η ερμηνειά του βρώση
και τα’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτον ελέγα
ήτονε τς’ αρετής πηγή και τς’ αρχοντιάς η φλέγα»
(Α, στιχ. 79-82)
4. «Απ’ ότι κάλλη έχει ο άθρωπος , τα λόγια ‘χουν τη χάρη
να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,
κάνει και κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω»
(Α, στιχ.887-890)
5. «Εις την της Ελλάδος πρώτης θρυλουμένην εποχήν
και του των Ελλήνων γένους ένδοξον υπεροχήν,
ένας καθαρός εφάνη έρωτας επί της γης
κι έμενεν εις τους ανθρώπους ανεξάλειπτος σφρααγίς…»
6. «Τσι περαζόμενους καιρούς , που οι Ελληνες ορίζα,
κι όπου δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,
τότες μια αγάπη μπιστική στον κόσμο φανερώθη,
κι εγράφη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τζη λιώθη.»
(Α, στιχ. 19-22)
7. «Του κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεναίνου
και του τροχού , που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου,
με του καιρού τα’ αλλάματα που αναπαημό δεν έχου,
μα στο καλό κι εις το κακό περιπατούν και τρέχου.»
(Α, στιχ. 1-4)
Σχέδιο μαθήματος
Στόχοι
Να επισημάνουμε την επιβίωση του Ερωτόκριτου στη λαϊκή και λογοτεχνική παράδοση της χώρας μας
Να εντοπίσουμε τα κοινά στοιχεία της κρητικής λογοτεχνικής αναγέννησης
Να αξιολογήσουμε τη σημασία της γλωσσικής μορφής του κειμένου
Να εντοπίσουμε τα βασικά θεματικά κέντρα του αποσπάσματος
Αφόρμηση
Ξεκινάμε από την εικόνα του βιβλίου : Ερωτόκριτος και Αρετούσα , πίνακας Γιάννη Τσαρούχη
? σε ποια εποχή μπορεί να αναφέρεται με βάση την ενδυμασία
?ποιον ήρωα μπορεί να θυμίζει ο Ερωτόκριτος
?αν σας έλεγα ότι το ποίημα είναι γραμμένο το 1645 και επηρεασμένο από τα ευρωπαϊκά ιπποτικά μυθιστορήματα πως θα ζωγραφίζατε τους δύο ήρωες
?γιατί ο Τσαρούχης προτίμησε μια τέτοια ενδυματολογική προσέγγιση
?το ποίημα έχει ερωτικό ή πολεμικό θέμα
?τι να σημαίνει το όνομα Ερωτόκριτος
με όλες αυτές τις ερωτήσεις , που μπορεί να μη γίνουν βέβαια και όλες, περιμένουμε ορισμένες απαντήσεις που και με την καθοδήγησή μας θα μας οδηγήσουν στα παρακάτω συμπεράσματα
το ποίημα γονιμοποιεί την ελληνική τέχνη ακόμα και σήμερα
ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα απέκτησαν ένα διαχρονικό χαρακτήρα στην ελληνική τέχνη αλλά και στη λαϊκή παράδοση
οι δύο τελευταίες ερωτήσεις έχουν ως στόχο να κρατήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών περιμένοντας να δουν την επαλήθευσή τους με την ανάγνωση
Λέμε στα παιδιά ορισμένα στοιχεία για τους ήρωες
? σε τι βοηθάει αυτό το εξωπραγματικό σκηνικό, τα μη πραγματικά και τυπικά ονόματα
οι ήρωες και τα προβλήματά τους, οι κάημοί τους γίνονται διαχρονικοί
διαβάζουμε το απόσπασμα 1 από το φυλλάδιο
γίνονται έτσι πιο εύκολα κτήμα του αναγνωστικού κοινού. Γι αυτό και οι ήρωες του πρέπει να έχουν θετικά χαρακτηριστικά
δεύτερο και τρίτο απόσπασμα του φυλλαδίου
πέρα από το θέμα και τους θετικούς ήρωες ένα ποίημα χρειάζεται και κάτι ακόμα για να μιλήσει στη γλώσσα του λαού αλλά αυτό θα το επισημάνουμε μετά την πρώτη ανάγνωση
Ανάγνωση του πρώτου αποσπάσματος (μόνο την αφήγηση από τον ποιητή)
? μηπως κάποιος κατάλαβε τι μπορεί να σημαίνει ερωτόκριτος;
κρίση=βάσανο στίχος 3
?το θέμα μας τελικά είναι ερωτικό;
?Με ποιους τρόπους θα προσπαθούσατε να πείσετε τον βασιλιά να δεχτεί το γάμο;
Διαβάζουμε τα λόγια του Πεζόστρατου
Επισημαίνουμε τα δικά του επιχειρήματα
στους παλιούς καιρούς τα πάντα ήταν καλύτερα και γι’ αυτό πρέπει να παίρνουμε παράδειγμα από το τι συνέβαινε τότε
τα υλικά πράγματα μεταβάλλονται
θα πρέπει να δίνουμε σημασία στις αρετές εκείνες οι οποίες δεν είναι πρόσκαιρες αλλά παραμένουν αμετάβλητες
Τονίζουμε στα παιδιά τη διαχρονικότητα των επιχειρημάτων
σήμερα ακόμα λέμε τη φράση «κάθε πέρυσι και καλύτερα»
στην αρχαία Ελλάδα ίσχυε το ρητό «μηδένα προ του τέλους μακάριζε»
θυμίζουμε την ιστορία του Κροίσου και του Σόλωνα
διαβάζουμε και το προοίμιο του Ερωτόκριτου από το φυλλάδιο(απόσπασμα 6)
? ποια περιμένουμε να είναι η απάντηση του Βασιλιά;
Διαβάζουμε το απόσπασμα και είναι σίγουρο ότι οι προσδοκίες των μαθητών θα επιβεβαιωθούν
Η απάντηση του βασιλιά
Οργή
Εξορία
Απειλές
Απομάκρυνση
Τονίζουμε τα διαχρονικά χαρακτηριστικά της εξουσίας
Υπεροψία
Σκληρότητα
Πίστη ότι μπορεί να κατευθύνει τα πάντα , ακόμα και τα συναισθήματα των υπηκόων της
? η ιστορία μήπως μας θυμίζει κάτι από τα προηγούμενα;
Θα θυμηθούμε τότε την Ερωφίλη και θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε κοινά στοιχεία των δύο έργων
Προσπάθεια εντοπισμού κοινών στοιχείων με την Ερωφίλη
Ο μύθος
Ο δεκαπεντασύλλαβος
Διαλεκτικές λέξεις
Ομοιοκαταληξία
Θέατρο- διαλογική μορφή ποιήματος
Τα ονόματα των πρωταγωνιστών
Επηρεασμένα από ιπποτικά μυθιστορήματα
Βρίσκουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε γα το έργο και τη διάδοση του Ερωτόκριτου
(Συγγραφέας, ιστορική περίοδος: βενετοκρατία λίγο πριν από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους. Διαδόθηκε από τους κρητικούς πρόσφυγες στη Ζάκυνθο όπου τραγουδιόταν αλλά και κυκλοφορούσε ως λαϊκό ανάγνωσμα. Πρόκειται για ένα μεγάλο αφηγηματικό ποίημα 1000 περίπου στίχων)
Αφού λοιπόν αποτέλεσε ένα λαϊκό ανάγνωσμα θα πρέπει να είναι γραμμένο και στη γλώσσα που καταλαβαίνει ο λαός.
Διαβάζουμε το τέταρτο και ύστερα το πέμπτο και το έκτο απόσπασμα
? ποιο από τα δύο (5 και 6) σας άρεσε περισσότερο
?ποιο είναι πιο κοντά στο λαϊκό αίσθημα
?ποιο θα μπορούσε να μιλήσει στην καρδιά του λαού;
Αποκαλύπτουμε την ταυτότητα του τέταρτου αποσπάσματος
(μετάφραση από τον Διονύσιο Φωτεινό , η οποία έγινε πολύ δημοφιλής στους κύκλους των αριστοκρατών)
οι μαθητές καταλαβαίνουν έτσι πως μόνο όταν η μορφή με το περιεχόμενο συνταυτιστούν με την ευαισθησία του ποιητή μπορεί να έχουμε ένα άρτιο ποίημα. Και όταν αυτή η ευαισθησία συνταυτιστεί με την ευαισθησία του αναγνώστη τότε έχουμε και ένα επιτυχημένο έργο. Αν μάλιστα ο ποιητής πετύχει να χτυπήσει τις χορδές εκείνες με τις οποίες πάλλονται οι καρδίες όλων των ανθρώπων τότε το ποίημα γίνεται πια κλασσικό.
Ερωτήσεις
Με βάση τα λόγια του Πεζόστρατου να σχολιάσετε το έβδομο απόσπασμα
Να συγκρίνετε το απόσπασμα της «μάχης Αθηναίων και Βλάχων» με μια ομηρική μάχη
αποσπάσματα που δίνονται στα παιδια και χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία
Ερωτόκριτος
Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξανδρο, ένας τρίδυμος αδερφός
Ήρχισε κι εμεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι
Κι επλήθαινε στην ομορφιά στη γνώση και στη χάρη
Εγίνηκε της ηλικιάς πάντοθες εγροικήθη
Πως για να το χουν θάμασμα στο κόσμο εγεννήθη
Ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση
Οι λ΄γοι του ήσανε θροφή κι η ερμηνεία του βρώση
Και τα’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτον ελέγα
Ήτονς τς’ αρετής πηγή και τς’ αρχοντιάς η φλέγα
Απ’ ότι κάλλη έχει ο άθρωπος , τα λόγια ‘χουν τη χάρη
Να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
Κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,
Κάνει και κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω
Εις την της Ελλάδος πρώτης θρυλουμένην εποχήν
Και του των Ελλήνων γένους ένδοξον υπεροχήν,
Ένας καθαρός εφάνη έρωτας επί της γης
Κι έμενεν εις τους ανθρώπους ανεξάλειπτος σφρααγίς…
Τσι περαζόμενους καιρούς , που οι Ελληνες ορίζα,
Κι όπου δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,
Τότες μα αγάπη μπιστική στον κόσμο φανερώθη,
Κι εγράφη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τζη λιώθη.
Ερωτόκριτος
1. «Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξανδρο, ένας τρίδυμος αδερφός»
Σεφέρης, δοκιμές Α, σελ.268
2. «Ήρχισε κι εμεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι
κι επλήθαινε στην ομορφιά στη γνώση και στη χάρη
εγίνηκε της ηλικιάς πάντοθες εγροικήθη
πως για να το χουν θάμασμα στο κόσμο εγεννήθη»
(Α, στιχ 57-60)
3. «Ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση
οι λόγοι του ήσανε θροφή κι η ερμηνειά του βρώση
και τα’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτον ελέγα
ήτονε τς’ αρετής πηγή και τς’ αρχοντιάς η φλέγα»
(Α, στιχ. 79-82)
4. «Απ’ ότι κάλλη έχει ο άθρωπος , τα λόγια ‘χουν τη χάρη
να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,
κάνει και κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω»
(Α, στιχ.887-890)
5. «Εις την της Ελλάδος πρώτης θρυλουμένην εποχήν
και του των Ελλήνων γένους ένδοξον υπεροχήν,
ένας καθαρός εφάνη έρωτας επί της γης
κι έμενεν εις τους ανθρώπους ανεξάλειπτος σφρααγίς…»
6. «Τσι περαζόμενους καιρούς , που οι Ελληνες ορίζα,
κι όπου δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,
τότες μια αγάπη μπιστική στον κόσμο φανερώθη,
κι εγράφη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τζη λιώθη.»
(Α, στιχ. 19-22)
7. «Του κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεναίνου
και του τροχού , που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου,
με του καιρού τα’ αλλάματα που αναπαημό δεν έχου,
μα στο καλό κι εις το κακό περιπατούν και τρέχου.»
(Α, στιχ. 1-4)
το γεφύρι της Άρτας
Του γεφυριού της Άρτας
Στόχοι: 1)να αναγνωρίσουν τα βασικά γνωρίσματα του δημοτικού τραγουδιού και των παραλογών
2) να εντοπίσουν τους βασικούς εκφραστικούς τρόπους του τραγουδιού
3) να ανασυνθέσουν τις κοινωνικές αντιλήψεις – δοξασίες που εκφράζονται μέσα από το τραγούδι( κοινωνικό χρέος, αντιμετώπιση του αδυνάτου, οικογενειακές σχέσεις, εργασία)
4) να αναζητήσουν αναλογίες στη λογοτεχνία αλλά και στη σημερινή ζωή
5) να αντιδιαστείλουν τη μυθολογική ερμηνεία του κόσμου με την αναζήτηση των λογικών αιτιών.
Αφόρμηση: - θεμελείωση οικοδομής
- θυσία Ιφιγένειας
- τι σημαίνει η φράση : «νέο γεφύρι της Άρτας το νομαρχιακό νοσοκομείο»
ανάγνωση : αποδίδουμε ρόλους στους μαθητές ( 1-2 λεπτά να εντοπίσουν τα λόγια και να τα διαβάσουν)
1η δραστηριότητα ( ομάδες θρανίου) εξετάζοντας τα γνωρίσματα του δημοτικού τραγουδιού που έχουν διδαχτεί στο προηγούμενο μάθημα, ζητούμε από τα παιδιά να τα ανακαλύψουν στο συγκεκριμένο τραγούδι. ( στον πίνακα ένα παιδί ή ο καθηγητής γράφει κάθε γνώρισμα και ένα παράδειγμα)
2η δραστηριότητα – σχετική με την πρώτη
εντοπίζουμε τους εκφραστικούς τρόπους και τους στόχους που εξυπηρετούν
επαναλήψεις => τραγούδι, μουσικότητα, εύπεπτο μήνυμα
υπερβολές=> έμφαση , πρόκληση ενδιαφέροντος
μεταφορές
περιπέτεια => δραματικότητα
διάλογος => ζωντάνια, ταύτιση
προσωποποίηση => παραστατικότητα
στην προσωποποίηση θα μείνουμε στο ρόλο του πουλιού- αγγελιοφόρου στα δημοτικά τραγούδια , θα διαβάσουμε ή θα δώσουμε σε φωτοτυπία παράλληλα χωρία
3η δραστηριότητα (περιεχόμενο)
εκφράζουμε συγκεκριμένες απορίες στους μαθητές για να ανακαλύψουν τα ιδεολογικά στοιχεία και να τα συγκρίνουν με τη δική τους εποχή
α) γιατί ο πρωτομάστορας δεν έσωσε τη γυναίκα του;
Θα εντοπίσουμε έτσι το δίλημμα ατομική ευτυχία- κοινωνική ευθύνη. Επίσης το χρέος των ηγετών απέναντι στο λαό τους.
Β) γιατί έπεφτε το γεφύρι; ( ποια εξήγηση έδωσαν ;)
Θα διακρίνουμε τότε την τάση των ανθρώπων απέναντι στις δυσκολίες να ψάχνουν να βρουν μια εξωανθρώπινη δύναμη που κατευθύνει τη μοίρα του κόσμου. Στα παραμύθια έχουμε στοιχειά και δράκους , στη θρησκεία έχουμε θεούς, στη καθημερινή ζωή έχουμε μάγια, μαύρες γάτες, εξιλαστήρια θύματα). Οι άνθρωποι αυτές τις δυνάμεις προσπαθούν να τις εξευμενίσουν. Θυσίες, ξόρκια. Αντίθετα δεν ψάχνουν να βρούν τη λογική εξήγηση. Πολλές φορές πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και εξαπάτησης. (μάγοι , εξορκιστές, πολιτικές, αντιλήψεις που προβάλλουν εξιλαστήρια θύματα – υπεύθυνα για την κακοδαιμονία της χώρας)
Γ) γιατί μια γυναίκα ;
Στις πατριαρχικές κοινωνίες η γυναίκα έπαιρνε τη θέση του λάφυρου, της λείας. Παλιότερα ήταν και ανταλλακτικό προϊόν(ομηρική κοινωνία).
Επίσης πάντοτε ήταν σύμβολο της ομορφιάς, το πολυτιμότερο απόκτημα ενός άντρα.
Θα πρέπει να δείχνουμε στα παιδιά ότι οι κοινωνικές συνθήκες είναι μεταβλητές, ότι τα πιστεύω μας δε στηρίζονται σε σταθερούς φυσικούς νόμους αλλά και πόσο βαθιά ριζωμένες είναι ορισμένες αντιλήψεις που δεν αλλάζουν παρά το πέρασμα των χρόνων
Δ) γιατί η κατάρα αλλάζει σε ευχή;
Στις παραδοσιακές κοινωνίες η οικογένεια και οι συγγενικές σχέσεις έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Για μια γυναίκα μάλιστα που δεν έχει παιδιά ο πιο κοντινός της συγγενής είναι ο αδερφός της . μπορούμε να παραλληλίσουμε αυτή τη σχέση με την Ιφιγένεια και τον Ορέστη.
Σύνθεση
Με το κείμενο ή την ιστορία της Ιφιγένειας ξαναφέρνουμε στο νου μας τους βασικούς άξονες του ποιήματος
Ασκήσεις
Παράλληλα κείμενα
Α) του νεκρού αδερφού. Να βρουν κοινούς εκφραστικούς τρόπους με το δικό μας τραγούδι
Β) Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Να βρουν το δίλημμα του Αγαμέμνονα και να το συγκρίνουν με αυτό του Πρωτομάστορα
Δραστηριότητα
Χρησιμοποιώντας δεκαπεντασύλλαβο να φτιάξετε το λιγότερο ένα τετράστιχο αλλάζοντας το τέλος του τραγουδιού
Στόχοι: 1)να αναγνωρίσουν τα βασικά γνωρίσματα του δημοτικού τραγουδιού και των παραλογών
2) να εντοπίσουν τους βασικούς εκφραστικούς τρόπους του τραγουδιού
3) να ανασυνθέσουν τις κοινωνικές αντιλήψεις – δοξασίες που εκφράζονται μέσα από το τραγούδι( κοινωνικό χρέος, αντιμετώπιση του αδυνάτου, οικογενειακές σχέσεις, εργασία)
4) να αναζητήσουν αναλογίες στη λογοτεχνία αλλά και στη σημερινή ζωή
5) να αντιδιαστείλουν τη μυθολογική ερμηνεία του κόσμου με την αναζήτηση των λογικών αιτιών.
Αφόρμηση: - θεμελείωση οικοδομής
- θυσία Ιφιγένειας
- τι σημαίνει η φράση : «νέο γεφύρι της Άρτας το νομαρχιακό νοσοκομείο»
ανάγνωση : αποδίδουμε ρόλους στους μαθητές ( 1-2 λεπτά να εντοπίσουν τα λόγια και να τα διαβάσουν)
1η δραστηριότητα ( ομάδες θρανίου) εξετάζοντας τα γνωρίσματα του δημοτικού τραγουδιού που έχουν διδαχτεί στο προηγούμενο μάθημα, ζητούμε από τα παιδιά να τα ανακαλύψουν στο συγκεκριμένο τραγούδι. ( στον πίνακα ένα παιδί ή ο καθηγητής γράφει κάθε γνώρισμα και ένα παράδειγμα)
2η δραστηριότητα – σχετική με την πρώτη
εντοπίζουμε τους εκφραστικούς τρόπους και τους στόχους που εξυπηρετούν
επαναλήψεις => τραγούδι, μουσικότητα, εύπεπτο μήνυμα
υπερβολές=> έμφαση , πρόκληση ενδιαφέροντος
μεταφορές
περιπέτεια => δραματικότητα
διάλογος => ζωντάνια, ταύτιση
προσωποποίηση => παραστατικότητα
στην προσωποποίηση θα μείνουμε στο ρόλο του πουλιού- αγγελιοφόρου στα δημοτικά τραγούδια , θα διαβάσουμε ή θα δώσουμε σε φωτοτυπία παράλληλα χωρία
3η δραστηριότητα (περιεχόμενο)
εκφράζουμε συγκεκριμένες απορίες στους μαθητές για να ανακαλύψουν τα ιδεολογικά στοιχεία και να τα συγκρίνουν με τη δική τους εποχή
α) γιατί ο πρωτομάστορας δεν έσωσε τη γυναίκα του;
Θα εντοπίσουμε έτσι το δίλημμα ατομική ευτυχία- κοινωνική ευθύνη. Επίσης το χρέος των ηγετών απέναντι στο λαό τους.
Β) γιατί έπεφτε το γεφύρι; ( ποια εξήγηση έδωσαν ;)
Θα διακρίνουμε τότε την τάση των ανθρώπων απέναντι στις δυσκολίες να ψάχνουν να βρουν μια εξωανθρώπινη δύναμη που κατευθύνει τη μοίρα του κόσμου. Στα παραμύθια έχουμε στοιχειά και δράκους , στη θρησκεία έχουμε θεούς, στη καθημερινή ζωή έχουμε μάγια, μαύρες γάτες, εξιλαστήρια θύματα). Οι άνθρωποι αυτές τις δυνάμεις προσπαθούν να τις εξευμενίσουν. Θυσίες, ξόρκια. Αντίθετα δεν ψάχνουν να βρούν τη λογική εξήγηση. Πολλές φορές πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και εξαπάτησης. (μάγοι , εξορκιστές, πολιτικές, αντιλήψεις που προβάλλουν εξιλαστήρια θύματα – υπεύθυνα για την κακοδαιμονία της χώρας)
Γ) γιατί μια γυναίκα ;
Στις πατριαρχικές κοινωνίες η γυναίκα έπαιρνε τη θέση του λάφυρου, της λείας. Παλιότερα ήταν και ανταλλακτικό προϊόν(ομηρική κοινωνία).
Επίσης πάντοτε ήταν σύμβολο της ομορφιάς, το πολυτιμότερο απόκτημα ενός άντρα.
Θα πρέπει να δείχνουμε στα παιδιά ότι οι κοινωνικές συνθήκες είναι μεταβλητές, ότι τα πιστεύω μας δε στηρίζονται σε σταθερούς φυσικούς νόμους αλλά και πόσο βαθιά ριζωμένες είναι ορισμένες αντιλήψεις που δεν αλλάζουν παρά το πέρασμα των χρόνων
Δ) γιατί η κατάρα αλλάζει σε ευχή;
Στις παραδοσιακές κοινωνίες η οικογένεια και οι συγγενικές σχέσεις έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Για μια γυναίκα μάλιστα που δεν έχει παιδιά ο πιο κοντινός της συγγενής είναι ο αδερφός της . μπορούμε να παραλληλίσουμε αυτή τη σχέση με την Ιφιγένεια και τον Ορέστη.
Σύνθεση
Με το κείμενο ή την ιστορία της Ιφιγένειας ξαναφέρνουμε στο νου μας τους βασικούς άξονες του ποιήματος
Ασκήσεις
Παράλληλα κείμενα
Α) του νεκρού αδερφού. Να βρουν κοινούς εκφραστικούς τρόπους με το δικό μας τραγούδι
Β) Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Να βρουν το δίλημμα του Αγαμέμνονα και να το συγκρίνουν με αυτό του Πρωτομάστορα
Δραστηριότητα
Χρησιμοποιώντας δεκαπεντασύλλαβο να φτιάξετε το λιγότερο ένα τετράστιχο αλλάζοντας το τέλος του τραγουδιού
Tuesday, May 22, 2007
τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη
η διδασκαλία βασίζεται στο απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη που βρίσκεται στο σχολικό βιβλίο της τρίτης γυμνασίου. έχουμε κατασκευάσει μια φανταστική συνέντευξη του στρατηγού , στην οποία υπάρχυν μόνο οι ερωτήσεις. τα παιδιά με την καθοδήγησή μας θα διαβάζουν αποσπάσματα και παίρνοντας τη θέση του Μακρυγιάννη θα συμπληρώνουν το φύλλο εργασίας που θα τους δοθεί.
στόχοι
να καλλιεργηθεί η κριτική ικανότητα των παιδιών, καθώς μόνοι τους αυτοί θα δίνουν τις απαντήσεις του Μακρυγιάννη
να δουλέψουμε πάνω και στη δημιουργικότητα των μαθητών αφού θα τους ζητήσουμε να φτιάξουν μια ανάλογη συνέντευξη με έναν άλλο δημιουργό με βάση τα κείμενά του και την ζωή του.
να εντοπίσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της συγγραφής του Μακρυγιάννη
να συζητήσουμε πάνω στις αξίες και τα ιδανικά του στρατηγού
σχέδιο συνέντευξης με τον στρατηγό Μακρυγιάννη
Σχολική εφημερίς
7 Νοεμβρίου 1856
φως στα πρόσωπα
από τ…. μαθ……………
δευτέρα απόγευμα έρχεται στο γραφείο μου
με την αλληλογραφία ένας τεράστιος φάκε-
λος. Μέσα ένα χειρόγραφο κείμενο. Ο όγκος
του και ο γραφικός του χαρακτήρας μάλλον
δεν ήταν και ότι δελεαστικότερο ούτε για να
το φυλλομετρήσεις. Το όνομα του συγγραφέα
όμως δεν επέτρεπε καμία καθυστέρηση. Μπρο-
στα μου είχα τα «Απομνημονεύματα» του Στρατηγού
Γιάννη Μακρυγιάννη! Έμεινα όλο το βράδυ ξάγρυπνος
και την άλλη μέρα ήμουν έτοιμος με τις σημειώσεις
μου για την πρώτη συνέντευξη του συγγραφέα πια
Μακρυγιάννη. Ο άνθρωπος- ζωντανή ιστορία της
επαναστάσεως ανοίγει επιτέλους τα χαρτιά του. Ή
καλύτερα , την καρδιά του!
Ερ.: συγχωρέστε με για την εμφανή κούραση, αλλά όλο το βράδυ διάβαζα το έργο σας. Είμαι εντυπωσιασμένος! Και βέβαια από τώρα θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες του εκδότη μου για την άδεια να εκδοθούν αποσπάσματα του έργου σας από την εφημερίδα σας.
Γ.Μ. : Με χαρά και εγώ περιμένω να φτάσουν τα λόγια μου σε όσο το δυνατόν περισσότερους νέους. Αυτοί θα πάρουν τις τύχες του τόπου στα χέρια τους, και γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζουν…
Ερ.: πότε αρχίσατε να γράφετε και πότε τελειώσατε τη συγγραφή;
Γ.Μ.: …………………………………………………………………………………..
Ερ.:Πώς μάθατε γράμματα αφού όπως λέτε δεν είχατε πάει μικρός στο σχολείο;
Γ.Μ.: ……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
ερ.: Αλήθεια, πόσο καιρό σας πήρε να μάθετε «γράμματα»;
Γ.Μ.: ………………………………………………………………………………….
Ερ.: με λίγα λόγια, τι θα διαβάσει κάποιος στο χειρόγραφό σας;
Γ.Μ.: ………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
Ερ.: επομένως θα μας μιλήσετε για γεγονότα στα οποία είσαστε αυτόπτης μάρτυρας
Γ.Μ.:……………..
Ερ.: τα καταγράφατε τη στιγμή που συνέβαιναν ;
Γ.Μ. : …………………………………………………………………………………
Ερ.: άρα δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ημερολόγιο αλλά για μια καταγραφή των «απομνημονευμάτων» σας. Ξέρετε , έχω μια ένσταση, ως προς τα απομνημονεύματα. Ο συντάκτης τους επειδή μετέχει στα γεγονότα δεν μας δίνει μια σφαιρική εικόνα των πραγμάτων και συνήθως εξαίρει τη προσωπική του συμμετοχή , και επιπλέον δεν μπορεί να ξεφύγει από τις προσωπικές έριδες που συνεπάγεται η συμμετοχή στα κοινά. Εσάς γιατί ο αναγνώστης πρέπει να σας πιστέψει;
Γ.Μ.:…………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ερ.: πολλοί ακόμα θα σταθούν στην έλλειψη μόρφωσης. Τι έχετε να τους πείτε;
Ο Αλέξανδρος Σούτσος ήδη δήλωσε « ουδ’ εγώ γνωρίζω να στρέφω την σπάθην, ουδ’ αυτός την γλώσσαν»
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ερ.: θα περιμένουμε και αποκαλύψεις ή θα μείνετε σε γενικές αναφορές για «δυνατούς» και «προκομένους»; Ποιοι είναι τέλος πάντων αυτοί οι δυνατοί που εκμεταλλεύονται τα δίκαια των αδυνάτων;
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ερ.: με αυτά που μου λέτε , στρατηγέ μου , ο μόνος τίμιος είσαστε εσείς. Μήπως πίσω από όλα αυτά κρύβονται πάθη και αντιπαλότητες και όχι η αλήθεια;
Γ.Μ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ερ.: τι σημαίνει η φράση «εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή»; Έχει σχέση και με τον τρόπο γραφής;
Γ.Μ.:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ερ.: πράγματι διαβάζοντας το κείμενο μου έκανε εντύπωση η έλλειψη περίτεχνων εκφράσεων, οι μικρές προτάσεις, ο ευθύς λόγος, ο καθημερινός λόγος, η χρήση της ομιλούσας γλώσσας, διαλεκτικής πολλές φορές, - έμαθα τα ρουμελιώτικα μαζί σας-. Είναι ένα ζωντανό κείμενο από έναν άνθρωπο που έζησε και γνώρισε στο κορμί του τα πάθη της πατρίδας μας. Το κείμενο και η ζωή σας μας δίνει ένα μάθημα για το τι πραγματικά είναι μόρφωση. Ο πατέρας μου έλεγε ότι τα γράμματα δεν τα μαθαίνεις στο πανεπιστήμιο. Συμφωνείτε μαζί του;
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ερ.: τελειώνοντας, πέστε μας, ποιο ήταν το βασικό κίνητρο που σας έκανε να μάθετε γράμματα και να γράψετε τα απομνημονεύματα σας;
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ερ.: σας ευχαριστώ πολύ που δεχτήκατε να μιλήσουμε!
ερωτήσεις
Ο Μακρυγιάννης είναι ειλικρινής αλλά όχι αντικειμενικός, αυθόρμητος αλλά όχι πάντοτε αξιόπιστος, ακέραιος αλλά όχι ανεπηρέαστος. Υπάρχει παρρησία και αρετή αλλά συχνά όχι φερεγγυότητα. Δίνει παραστατικά την ατμόσφαιρα αλλά όχι το ακριβές περίγραμμα, προσφέρει μια εκδοχή του γεγονότος, με τη δική του όραση, αλλά όχι το αυθεντικό γεγονός. Ούτε το βάθος ούτε τις προεκτάσεις. Μερικές φορές, ότι απομένει είναι ο αντικατοπτρισμός, ο απόηχος. Πιο ευσταθείς μαρτυρίες είναι εκείνες που αναφέρονται σε προσωπικά βιώματα, σε λεπτομέρειες. Αλλά και σ΄ αυτές τις περιπτώσεις η νηφαλιότητα συνήθως απουσιάζει. Ο Μακρυγιάννης γράφει μαχόμενος και δημηγορώντας.
Μ.Αλεξανδρόπουλος
Αν ο Μακρυγιάννης μάθαινε γράμματα την εποχή εκείνη, πολύ φοβούμαι πως θα έπρεπε να απαρνηθεί τον εαυτό του, γιατί την παιδεία την κρατούσαν στα χέρια τους οι «τροπαιούχοι του άδειου λόγου», καθώς είπε ο ποιητής, που δεν έλειψαν ακόμη. Δεν επαινώ τον Μακρυγιάννη γιατί δεν έμαθε γράμματα, αλλά δοξάζω τον πανάγαθο Θεό που δεν του έδωσε τα μέσα να τα μάθει. Γιατί αν είχε πάει σε δάσκαλο, θα είχαμε ίσως πολλές φορές τον όγκο των Απομνημονευμάτων σε μια γλώσσα όλο κουδουνίσματα και κορδακισμούς, θα είχαμε ίσως περισσότερες πληροφορίες για τα ιστορικά των χρόνων εκείνων, θα είχαμε ίσως ένα Σούτσο της πεζογραφίας, αλλά αυτή την αστέρευτη πηγή ζωής, που είναι το βιβλίο του Μακρυγιάννη, δε θα την είχαμε. Και θα ήταν μεγάλο κρίμα. Γιατί έτσι όπως μας φανερώνεται ο Μακρυγιάννης, βλέπουμε ολοκάθαρα πως αν ήταν αγράμματος, δεν ήταν διόλου ένας ορεσίβιος ακαλλιέργητος βάρβαρος. Ήταν ακριβώς το εναντίον: ήταν μια από τις πιο μορφωμένες ψυχές του ελληνισμού. Και η μόρφωση, η παιδεία που δηλώνει ο Μακρυγιάννης, δεν είναι κάτι ξέχωρο ή αποσπασματικά δικό του, είναι το κοινό χτήμα, η ψυχική περιουσία μιας φυλής, παραδομένη για αιώνες και χιλιετίες, από γενιά σε γενιά, από ευαισθησία σε ευαισθησία, κατατρεγμένη και πάντα ζωντανή, αγνοημένη και πάντα παρούσα - είναι το κοινό χτήμα της μεγάλης λαϊκής παράδοσης του Γένους. Είναι η υπόσταση, ακριβώς, αυτού του πολιτισμού, αυτής της διαμορφωμένης ενέργειας, που έπλασε τους ανθρώπους και το λαό που αποφάσισε να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει στα ΄21.
Γ.Σεφέρης
Σχολιάστε τις παραπάνω απόψεις με βάση την εισαγωγή των απομνημονευμάτων
στόχοι
να καλλιεργηθεί η κριτική ικανότητα των παιδιών, καθώς μόνοι τους αυτοί θα δίνουν τις απαντήσεις του Μακρυγιάννη
να δουλέψουμε πάνω και στη δημιουργικότητα των μαθητών αφού θα τους ζητήσουμε να φτιάξουν μια ανάλογη συνέντευξη με έναν άλλο δημιουργό με βάση τα κείμενά του και την ζωή του.
να εντοπίσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της συγγραφής του Μακρυγιάννη
να συζητήσουμε πάνω στις αξίες και τα ιδανικά του στρατηγού
σχέδιο συνέντευξης με τον στρατηγό Μακρυγιάννη
Σχολική εφημερίς
7 Νοεμβρίου 1856
φως στα πρόσωπα
από τ…. μαθ……………
δευτέρα απόγευμα έρχεται στο γραφείο μου
με την αλληλογραφία ένας τεράστιος φάκε-
λος. Μέσα ένα χειρόγραφο κείμενο. Ο όγκος
του και ο γραφικός του χαρακτήρας μάλλον
δεν ήταν και ότι δελεαστικότερο ούτε για να
το φυλλομετρήσεις. Το όνομα του συγγραφέα
όμως δεν επέτρεπε καμία καθυστέρηση. Μπρο-
στα μου είχα τα «Απομνημονεύματα» του Στρατηγού
Γιάννη Μακρυγιάννη! Έμεινα όλο το βράδυ ξάγρυπνος
και την άλλη μέρα ήμουν έτοιμος με τις σημειώσεις
μου για την πρώτη συνέντευξη του συγγραφέα πια
Μακρυγιάννη. Ο άνθρωπος- ζωντανή ιστορία της
επαναστάσεως ανοίγει επιτέλους τα χαρτιά του. Ή
καλύτερα , την καρδιά του!
Ερ.: συγχωρέστε με για την εμφανή κούραση, αλλά όλο το βράδυ διάβαζα το έργο σας. Είμαι εντυπωσιασμένος! Και βέβαια από τώρα θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες του εκδότη μου για την άδεια να εκδοθούν αποσπάσματα του έργου σας από την εφημερίδα σας.
Γ.Μ. : Με χαρά και εγώ περιμένω να φτάσουν τα λόγια μου σε όσο το δυνατόν περισσότερους νέους. Αυτοί θα πάρουν τις τύχες του τόπου στα χέρια τους, και γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζουν…
Ερ.: πότε αρχίσατε να γράφετε και πότε τελειώσατε τη συγγραφή;
Γ.Μ.: …………………………………………………………………………………..
Ερ.:Πώς μάθατε γράμματα αφού όπως λέτε δεν είχατε πάει μικρός στο σχολείο;
Γ.Μ.: ……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
ερ.: Αλήθεια, πόσο καιρό σας πήρε να μάθετε «γράμματα»;
Γ.Μ.: ………………………………………………………………………………….
Ερ.: με λίγα λόγια, τι θα διαβάσει κάποιος στο χειρόγραφό σας;
Γ.Μ.: ………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
Ερ.: επομένως θα μας μιλήσετε για γεγονότα στα οποία είσαστε αυτόπτης μάρτυρας
Γ.Μ.:……………..
Ερ.: τα καταγράφατε τη στιγμή που συνέβαιναν ;
Γ.Μ. : …………………………………………………………………………………
Ερ.: άρα δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ημερολόγιο αλλά για μια καταγραφή των «απομνημονευμάτων» σας. Ξέρετε , έχω μια ένσταση, ως προς τα απομνημονεύματα. Ο συντάκτης τους επειδή μετέχει στα γεγονότα δεν μας δίνει μια σφαιρική εικόνα των πραγμάτων και συνήθως εξαίρει τη προσωπική του συμμετοχή , και επιπλέον δεν μπορεί να ξεφύγει από τις προσωπικές έριδες που συνεπάγεται η συμμετοχή στα κοινά. Εσάς γιατί ο αναγνώστης πρέπει να σας πιστέψει;
Γ.Μ.:…………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ερ.: πολλοί ακόμα θα σταθούν στην έλλειψη μόρφωσης. Τι έχετε να τους πείτε;
Ο Αλέξανδρος Σούτσος ήδη δήλωσε « ουδ’ εγώ γνωρίζω να στρέφω την σπάθην, ουδ’ αυτός την γλώσσαν»
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ερ.: θα περιμένουμε και αποκαλύψεις ή θα μείνετε σε γενικές αναφορές για «δυνατούς» και «προκομένους»; Ποιοι είναι τέλος πάντων αυτοί οι δυνατοί που εκμεταλλεύονται τα δίκαια των αδυνάτων;
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ερ.: με αυτά που μου λέτε , στρατηγέ μου , ο μόνος τίμιος είσαστε εσείς. Μήπως πίσω από όλα αυτά κρύβονται πάθη και αντιπαλότητες και όχι η αλήθεια;
Γ.Μ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ερ.: τι σημαίνει η φράση «εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή»; Έχει σχέση και με τον τρόπο γραφής;
Γ.Μ.:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ερ.: πράγματι διαβάζοντας το κείμενο μου έκανε εντύπωση η έλλειψη περίτεχνων εκφράσεων, οι μικρές προτάσεις, ο ευθύς λόγος, ο καθημερινός λόγος, η χρήση της ομιλούσας γλώσσας, διαλεκτικής πολλές φορές, - έμαθα τα ρουμελιώτικα μαζί σας-. Είναι ένα ζωντανό κείμενο από έναν άνθρωπο που έζησε και γνώρισε στο κορμί του τα πάθη της πατρίδας μας. Το κείμενο και η ζωή σας μας δίνει ένα μάθημα για το τι πραγματικά είναι μόρφωση. Ο πατέρας μου έλεγε ότι τα γράμματα δεν τα μαθαίνεις στο πανεπιστήμιο. Συμφωνείτε μαζί του;
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ερ.: τελειώνοντας, πέστε μας, ποιο ήταν το βασικό κίνητρο που σας έκανε να μάθετε γράμματα και να γράψετε τα απομνημονεύματα σας;
Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ερ.: σας ευχαριστώ πολύ που δεχτήκατε να μιλήσουμε!
ερωτήσεις
Ο Μακρυγιάννης είναι ειλικρινής αλλά όχι αντικειμενικός, αυθόρμητος αλλά όχι πάντοτε αξιόπιστος, ακέραιος αλλά όχι ανεπηρέαστος. Υπάρχει παρρησία και αρετή αλλά συχνά όχι φερεγγυότητα. Δίνει παραστατικά την ατμόσφαιρα αλλά όχι το ακριβές περίγραμμα, προσφέρει μια εκδοχή του γεγονότος, με τη δική του όραση, αλλά όχι το αυθεντικό γεγονός. Ούτε το βάθος ούτε τις προεκτάσεις. Μερικές φορές, ότι απομένει είναι ο αντικατοπτρισμός, ο απόηχος. Πιο ευσταθείς μαρτυρίες είναι εκείνες που αναφέρονται σε προσωπικά βιώματα, σε λεπτομέρειες. Αλλά και σ΄ αυτές τις περιπτώσεις η νηφαλιότητα συνήθως απουσιάζει. Ο Μακρυγιάννης γράφει μαχόμενος και δημηγορώντας.
Μ.Αλεξανδρόπουλος
Αν ο Μακρυγιάννης μάθαινε γράμματα την εποχή εκείνη, πολύ φοβούμαι πως θα έπρεπε να απαρνηθεί τον εαυτό του, γιατί την παιδεία την κρατούσαν στα χέρια τους οι «τροπαιούχοι του άδειου λόγου», καθώς είπε ο ποιητής, που δεν έλειψαν ακόμη. Δεν επαινώ τον Μακρυγιάννη γιατί δεν έμαθε γράμματα, αλλά δοξάζω τον πανάγαθο Θεό που δεν του έδωσε τα μέσα να τα μάθει. Γιατί αν είχε πάει σε δάσκαλο, θα είχαμε ίσως πολλές φορές τον όγκο των Απομνημονευμάτων σε μια γλώσσα όλο κουδουνίσματα και κορδακισμούς, θα είχαμε ίσως περισσότερες πληροφορίες για τα ιστορικά των χρόνων εκείνων, θα είχαμε ίσως ένα Σούτσο της πεζογραφίας, αλλά αυτή την αστέρευτη πηγή ζωής, που είναι το βιβλίο του Μακρυγιάννη, δε θα την είχαμε. Και θα ήταν μεγάλο κρίμα. Γιατί έτσι όπως μας φανερώνεται ο Μακρυγιάννης, βλέπουμε ολοκάθαρα πως αν ήταν αγράμματος, δεν ήταν διόλου ένας ορεσίβιος ακαλλιέργητος βάρβαρος. Ήταν ακριβώς το εναντίον: ήταν μια από τις πιο μορφωμένες ψυχές του ελληνισμού. Και η μόρφωση, η παιδεία που δηλώνει ο Μακρυγιάννης, δεν είναι κάτι ξέχωρο ή αποσπασματικά δικό του, είναι το κοινό χτήμα, η ψυχική περιουσία μιας φυλής, παραδομένη για αιώνες και χιλιετίες, από γενιά σε γενιά, από ευαισθησία σε ευαισθησία, κατατρεγμένη και πάντα ζωντανή, αγνοημένη και πάντα παρούσα - είναι το κοινό χτήμα της μεγάλης λαϊκής παράδοσης του Γένους. Είναι η υπόσταση, ακριβώς, αυτού του πολιτισμού, αυτής της διαμορφωμένης ενέργειας, που έπλασε τους ανθρώπους και το λαό που αποφάσισε να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει στα ΄21.
Γ.Σεφέρης
Σχολιάστε τις παραπάνω απόψεις με βάση την εισαγωγή των απομνημονευμάτων
o στρατιώτης ποιητής
Το κείμενο του μαθήματος προέρχεται από τη ποιητική συλλογή του Μίλτου Σαχτούρη «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο». Το ποίημα «ο Στρατιώτης ποιητής» διδάσκεται στη τρίτη Λυκείου.
Η διδακτική προσέγγιση μας στηρίζεται στην ομαδοσυνεργατική μέθοδο, η οποία για να έχει αποτελέσματα θα πρέπει να έχει δουλευτεί αρκετά από τον εκπαιδευτικό ο οποίος θα πρέπει από κοινού με τους μαθητές να καθορίσει τον τρόπο λειτουργίας των ομάδων. (διαμόρφωση ενός συμβολαίου δράσης των ομάδων). Ακόμα θα δώσουμε βάση στην κριτική σκέψη και στη δημιουργικότητα των παιδιών ενώ θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ορισμένες διακειμενικές και διαθεματικές αναφορές χρησιμοποιώντας ζωγραφικούς πίνακες
Στόχοι
1) να αναλογιστούν δημιουργικά πάνω στις τεχνικές του ποιήματος
2) να αναζητήσουν τη ψυχολογική κατάσταση που γέννησε το ποίημα
3) να αναγνωρίσουν τα βασικά γνωρίσματα της μεταπολεμικής ποίησης μέσα από τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη
1η αναζήτηση
διαβάζουμε το ποίημα από τη φωτοτυπία χωρίς τον τίτλο και ζητάμε από τα παιδιά να δώσουν ένα δικό τους τίτλο στο ποίημα
Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου
Τη μιαν ημέρα έτρεμα
την άλλη ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στον φόβο
πέρασε η ζωή μου
Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω
δεν περιμένουμε να βρουν τα παιδιά τον τίτλο αλλά να προσπαθήσουν να συμπυκνώσουν τη συγκινησιακή φόρτιση του ποιήματος
όταν τους δίνουμε τον τίτλο τότε μπορούμε να ψάξουμε να βρούμε τι οδήγησε τον ποιητή να κάνει αυτήν την επιλογή. Το ίδιο θα έχουμε κάνει και για τις επιλογές των παιδιών
sακόμα μια ερώτηση μπορεί να είναι: γιατί «ο στρατιώτης ποιητής» και όχι « ο ποιητής στρατιώτης»
έχουμε κρατήσει τις υποθέσεις των παιδιών
(έχουμε έναν ποιητή που έχει αναλάβει το έργο του στρατιώτη και μάλιστα το άχαρο και φρικτό χρέος να καρφώνει σταυρούς στα μνήματα των συντρόφων του – αλλά γιατί όχι τότε ο νεκρθάφτης ποιητής)
( μπορεί ο στρατιώτης να εννοεί τον στρατευμένο ποιητή : αυτός που έχει στρατευτεί σε μιαν ιδέα , επομένως ένας τέτοιος ποιητής δε γράφει ποιήματα;)
(έχουμε έναν στρατιώτη με ποιητικές ανησυχίες;)
2η αναζήτηση
ζητάμε από τα παιδιά να γράψουν πάλι το ποίημα χωρίς επαναλήψεις
sποια η διαφορά των δύο ποιημάτων
οι επαναλήψεις χρησιμοποιούνται για να υπογραμμίσουν , να μεταφέρουν την αγωνία του ποιητή, εικονικά να μας δώσουν μια σκηνή καταδίωξης, ή μια σκηνή ανάκρισης, και γενικά να μας κάνουν αισθητό το φόβο. Είναι σίγουρο ότι θα γίνει εμφανές στα παιδιά ότι χωρίς τις επαναλήψεις δε θα τα είχε καταφέρει ο ποιητής.
3η αναζήτηση
ίσως από τις προηγούμενες προσπάθειες των παιδιών να αφαιρέσουν τις επαναλήψεις να φάνηκε ότι πέρα από τις γλωσσικές επαναλήψεις υπάρχουν και νοηματικές επαναλήψεις π.χ. πέρασε η ζωή μου κύλησε η ζωή μου
ανατρίχιαζα έτρεμα
ζητάμε απ’ τα παιδιά να γράψουν το ποίημα χωρίς καμία επανάληψη, να δούμε τελικά τι μένει
δεν έχω γράψει ποιήματα
γιατί φοβόμουν
μόνο σταυρούς στα μνήματα καρφώνω
αυτό είναι τελικά το ποίημά μας. Μόνο που τελικά καταλαβαίνουμε ότι αυτός δεν είναι ποιητικός λόγος, δε μεταφέρει συγκινήσεις αλλά πληροφορίες αν εξαιρέσουμε βέβαια την αληγορική εικόνα του καρφώματος σταυρών.
4η αναζήτηση
ας δούμε τώρα και το νόημα των στίχων
«δεν έχω γράψει ποιήματα» μα αυτός που μιλάει είναι ποιητής! Και τώρα μόλις μας δίνει ένα ποίημα
γιατί ένας ποιητής να αρνείται την προηγούμενη ποιητική παραγωγή του
αν υποθέσουμε ότι βλέπουμε μια σκηνή ανάκρισης και η ποίηση είναι καταδικαστέα πράξη τότε ο ποιητής μας φοβάται και προσπαθεί να γλυτώσει αρνούμενος το έργο του (κάτι σαν στον απόστολο Πέτρο!)
ναι αλλά τα ποιήματα του υπάρχουν όπως υπάρχει και αυτό που βρίσκεται μπροστά μας. Επομένως αν αυτά που γράφει δεν είναι ποιήματα τότε τι είναι;
η απάντηση από το ποίημα : σταυροί σε μνήματα
δίνουμε στα παιδιά το παρακάτω ποίημα του Μ.Αναγνωστάκη
Προδίδετε πάλι την Ποίηση , θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε ως μέσον , υποζύγιον
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε μ
Με το παράδειγμά σας στους νεώτερους
…..
ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι , θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες
Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος
( επομένως μπορούμε να δούμε μέσα από τα δύο ποιήματα ότι το καρφώνω είναι συνώνυμο του γράφω ( άλλη μια σημασία ίσως των επαναλήψεων : ο επαναλαμβανόμενος ήχος του καρφώματος)
5η αναζήτηση
γιατί ο ποιητής μας να βλέπει την ποίηση σαν κάρφωμα σταυρών σε μνήματα και εξαιτίας αυτής της στάσης να αρνείται την ποιητική του παραγωγή
τα παράλληλα χωρία που θα δώσουμε στα παιδιά αποτελούν το γνωστό διάλογο Εγγονόπουλου – Αναγνωστάκη
Ποίηση 1948 Στον Νίκο Ε…. 1949
τούτη η εποχή Φίλοι
του εμφυλίου σπαραγμού Που φεύγουν
δεν είναι εποχή Που χάνονται μια μέρα
για ποίηση Φωνές
κι άλλα παρόμοια Τη νύχτα
σαν πάει κάτι Μακρινές φωνές
να Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους
γραφεί Κλάμα παιδιού χωρίς απάντηση
είναι Ερείπια
ως αν Σαν τρυπημένες σάπιες σημαίες
να γράφονταν
από την άλλη μεριά Εφιάλτες
αγγελτηρίων Στα σιδερένια κρεβάτια
θανάτου Όταν το φως λιγοστεύει
γι’ αυτό και Τα ξημερώματα
τα ποιήματά μου
είν’ τόσο πικραμένα (Μα ποιος με πόνο θα μιλήσει για όλα αυτά;)
(και πότε – άλλωστε – δεν ήσαν;)
κι’ είναι,
–προ πάντων-
και
τόσο
λίγα
οι καρφωμένοι σταυροί λοιπόν μπορούμε να τους αντιστοιχίσουμε με τα αγγελτήρια θανάτου του Εγγονόπουλου. Και το εμπόδιο της ποίησης μπορούμε να το αναγνωρίσουμε στον θάνατο. Όμως και οι τρεις ποιητές γράφουν ποιήματα. Συνεχίζουν και γράφουν έστω και λίγα γιατί αν δεν μιλήσει για τον θάνατο γα τους χαμένους φίλου, για τους εφιάλτες, για το φόβο οι ποιητές ποιος θα μιλήσει; Μην τους κατηγορούμε λοιπόν ότι γράφουν ποιήματα που μοιάζουν με μνήματα αφού η εποχή τους δεν μπορεί να γεννήσει άλλα ποιήματα αν οι ποιητές θέλουν να κρατήσουν την ανθρωπιά τους και την αξιοπρέπειά τους μπροστά στην αδικία και το θάνατο , κι αν παραμένουν οι αυθεντικοί φορείς των συναισθημάτων του λαού και της εποχής τους.
σύνθεση
αν ο Σαχτούρης καταγράφει τα όνειρά του τι όνειρα βλέπει;
ο κόσμος του λοιπόν είναι εφιαλτικός, παραμορφωμένος, τεμαχισμένος ο κόσμος του είναι η γκουέρνικα του Πικάσσο (εδώ μπορεί να δοθεί στα παιδιά ο γνωστός πίνακας του Ισπανού ζωγράφου)
ερωτήσεις
με στοιχεία του ποιήματος να επαληθεύσετε τους χαρακτηρισμούς για τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά και τον Μίλτο Σαχτούρη του Αλέξη Αργυρίου
« δεν τραγουδά με υψηλό φρόνημα. Μονολογεί μέσα σε μια ερειπωμένη πολιτεία. Δεν αντιμετωπίζει τα γεγονότα τα υφίσταται. Βαθύτατο πένθος τη περισφίγγει. Ελπίδες δεν έχει. Τις θεωρεί πολυτέλεια. Απέβαλε ένα ένα όλα τα ιδανικά που θα την εφλόγιζαν. Μορφάζει από απελπισία και γιατί όχι από γνώση. Μέσα σ’ έναν κόσμο εχθρικό, κατακτά oλοένα και περισσότερο το προσωπικό της πεδίο· τη μοναξιά της. Και δέχεται σαν δώρο των θεών την τραγική της μοίρα. Δεν λιποτάκτησε· έζησε ίσα- ίσα στο κέντρο του πανικού»
«ο λόγος του , γυμνός από επισημότητες, διαθέτει μια σπάνια λειτουργικότητα. Η λιτότητα των εκφραστικών του μέσων δεν εμποδίζει να αποδοθούν βαθύτατες καταστάσεις. …. Ζούμε μαζί με τον ποιητή σε μια εφιαλτική σφαίρα.»
φωτοτυπία που δίνουμε στα παιδιά
…………………………
Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου
Τη μιαν ημέρα έτρεμα
την άλλη ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στον φόβο
πέρασε η ζωή μου
Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω
Προδίδετε πάλι την Ποίηση , θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε ως μέσον , υποζύγιον
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε μ
Με το παράδειγμά σας στους νεώτερους
…..
ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι , θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες
Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος
Εγγονόπουλου – Αναγνωστάκη
Ποίηση 1948 Στον Νίκο Ε…. 1949
τούτη η εποχή Φίλοι
του εμφυλίου σπαραγμού Που φεύγουν
δεν είναι εποχή Που χάνονται μια μέρα
για ποίηση Φωνές
κι άλλα παρόμοια Τη νύχτα
σαν πάει κάτι Μακρινές φωνές
να Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους
γραφεί Κλάμα παιδιού χωρίς απάντηση
είναι Ερείπια
ως αν Σαν τρυπημένες σάπιες σημαίες
να γράφονταν
από την άλλη μεριά Εφιάλτες
αγγελτηρίων Στα σιδερένια κρεβάτια
θανάτου Όταν το φως λιγοστεύει
γι’ αυτό και Τα ξημερώματα
τα ποιήματά μου
είν’ τόσο πικραμένα (Μα ποιος με πόνο θα μιλήσει για όλα αυτά;)
(και πότε – άλλωστε – δεν ήσαν;)
κι’ είναι,
–προ πάντων-
και
τόσο
« δεν τραγουδά με υψηλό φρόνημα. Μονολογεί μέσα σε μια ερειπωμένη πολιτεία. Δεν αντιμετωπίζει τα γεγονότα τα υφίσταται. Βαθύτατο πένθος τη περισφίγγει. Ελπίδες δεν έχει. Τις θεωρεί πολυτέλεια. Απέβαλε ένα ένα όλα τα ιδανικά που θα την εφλόγιζαν. Μορφάζει από απελπισία και γιατί όχι από γνώση. Μέσα σ’ έναν κόσμο εχθρικό, κατακτά όλο ένα και περισσότερο το προσωπικό της πεδίο· τη μοναξιά της. Και δέχεται σαν δώρο των θεών την τραγική της μοίρα. Δεν λιποτάκτησε· έζησε ίσα- ίσα στο κέντρο του πανικού»
«ο λόγος του , γυμνός από επισημότητες, διαθέτει μια σπάνια λειτουργικότητα. Η λιτότητα των εκφραστικών του μέσων δεν εμποδίζει να αποδοθούν βαθύτατες καταστάσεις. …. Ζούμε μαζί με τον ποιητή σε μια εφιαλτική σφαίρα.»
Η διδακτική προσέγγιση μας στηρίζεται στην ομαδοσυνεργατική μέθοδο, η οποία για να έχει αποτελέσματα θα πρέπει να έχει δουλευτεί αρκετά από τον εκπαιδευτικό ο οποίος θα πρέπει από κοινού με τους μαθητές να καθορίσει τον τρόπο λειτουργίας των ομάδων. (διαμόρφωση ενός συμβολαίου δράσης των ομάδων). Ακόμα θα δώσουμε βάση στην κριτική σκέψη και στη δημιουργικότητα των παιδιών ενώ θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ορισμένες διακειμενικές και διαθεματικές αναφορές χρησιμοποιώντας ζωγραφικούς πίνακες
Στόχοι
1) να αναλογιστούν δημιουργικά πάνω στις τεχνικές του ποιήματος
2) να αναζητήσουν τη ψυχολογική κατάσταση που γέννησε το ποίημα
3) να αναγνωρίσουν τα βασικά γνωρίσματα της μεταπολεμικής ποίησης μέσα από τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη
1η αναζήτηση
διαβάζουμε το ποίημα από τη φωτοτυπία χωρίς τον τίτλο και ζητάμε από τα παιδιά να δώσουν ένα δικό τους τίτλο στο ποίημα
Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου
Τη μιαν ημέρα έτρεμα
την άλλη ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στον φόβο
πέρασε η ζωή μου
Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω
δεν περιμένουμε να βρουν τα παιδιά τον τίτλο αλλά να προσπαθήσουν να συμπυκνώσουν τη συγκινησιακή φόρτιση του ποιήματος
όταν τους δίνουμε τον τίτλο τότε μπορούμε να ψάξουμε να βρούμε τι οδήγησε τον ποιητή να κάνει αυτήν την επιλογή. Το ίδιο θα έχουμε κάνει και για τις επιλογές των παιδιών
sακόμα μια ερώτηση μπορεί να είναι: γιατί «ο στρατιώτης ποιητής» και όχι « ο ποιητής στρατιώτης»
έχουμε κρατήσει τις υποθέσεις των παιδιών
(έχουμε έναν ποιητή που έχει αναλάβει το έργο του στρατιώτη και μάλιστα το άχαρο και φρικτό χρέος να καρφώνει σταυρούς στα μνήματα των συντρόφων του – αλλά γιατί όχι τότε ο νεκρθάφτης ποιητής)
( μπορεί ο στρατιώτης να εννοεί τον στρατευμένο ποιητή : αυτός που έχει στρατευτεί σε μιαν ιδέα , επομένως ένας τέτοιος ποιητής δε γράφει ποιήματα;)
(έχουμε έναν στρατιώτη με ποιητικές ανησυχίες;)
2η αναζήτηση
ζητάμε από τα παιδιά να γράψουν πάλι το ποίημα χωρίς επαναλήψεις
sποια η διαφορά των δύο ποιημάτων
οι επαναλήψεις χρησιμοποιούνται για να υπογραμμίσουν , να μεταφέρουν την αγωνία του ποιητή, εικονικά να μας δώσουν μια σκηνή καταδίωξης, ή μια σκηνή ανάκρισης, και γενικά να μας κάνουν αισθητό το φόβο. Είναι σίγουρο ότι θα γίνει εμφανές στα παιδιά ότι χωρίς τις επαναλήψεις δε θα τα είχε καταφέρει ο ποιητής.
3η αναζήτηση
ίσως από τις προηγούμενες προσπάθειες των παιδιών να αφαιρέσουν τις επαναλήψεις να φάνηκε ότι πέρα από τις γλωσσικές επαναλήψεις υπάρχουν και νοηματικές επαναλήψεις π.χ. πέρασε η ζωή μου κύλησε η ζωή μου
ανατρίχιαζα έτρεμα
ζητάμε απ’ τα παιδιά να γράψουν το ποίημα χωρίς καμία επανάληψη, να δούμε τελικά τι μένει
δεν έχω γράψει ποιήματα
γιατί φοβόμουν
μόνο σταυρούς στα μνήματα καρφώνω
αυτό είναι τελικά το ποίημά μας. Μόνο που τελικά καταλαβαίνουμε ότι αυτός δεν είναι ποιητικός λόγος, δε μεταφέρει συγκινήσεις αλλά πληροφορίες αν εξαιρέσουμε βέβαια την αληγορική εικόνα του καρφώματος σταυρών.
4η αναζήτηση
ας δούμε τώρα και το νόημα των στίχων
«δεν έχω γράψει ποιήματα» μα αυτός που μιλάει είναι ποιητής! Και τώρα μόλις μας δίνει ένα ποίημα
γιατί ένας ποιητής να αρνείται την προηγούμενη ποιητική παραγωγή του
αν υποθέσουμε ότι βλέπουμε μια σκηνή ανάκρισης και η ποίηση είναι καταδικαστέα πράξη τότε ο ποιητής μας φοβάται και προσπαθεί να γλυτώσει αρνούμενος το έργο του (κάτι σαν στον απόστολο Πέτρο!)
ναι αλλά τα ποιήματα του υπάρχουν όπως υπάρχει και αυτό που βρίσκεται μπροστά μας. Επομένως αν αυτά που γράφει δεν είναι ποιήματα τότε τι είναι;
η απάντηση από το ποίημα : σταυροί σε μνήματα
δίνουμε στα παιδιά το παρακάτω ποίημα του Μ.Αναγνωστάκη
Προδίδετε πάλι την Ποίηση , θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε ως μέσον , υποζύγιον
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε μ
Με το παράδειγμά σας στους νεώτερους
…..
ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι , θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες
Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος
( επομένως μπορούμε να δούμε μέσα από τα δύο ποιήματα ότι το καρφώνω είναι συνώνυμο του γράφω ( άλλη μια σημασία ίσως των επαναλήψεων : ο επαναλαμβανόμενος ήχος του καρφώματος)
5η αναζήτηση
γιατί ο ποιητής μας να βλέπει την ποίηση σαν κάρφωμα σταυρών σε μνήματα και εξαιτίας αυτής της στάσης να αρνείται την ποιητική του παραγωγή
τα παράλληλα χωρία που θα δώσουμε στα παιδιά αποτελούν το γνωστό διάλογο Εγγονόπουλου – Αναγνωστάκη
Ποίηση 1948 Στον Νίκο Ε…. 1949
τούτη η εποχή Φίλοι
του εμφυλίου σπαραγμού Που φεύγουν
δεν είναι εποχή Που χάνονται μια μέρα
για ποίηση Φωνές
κι άλλα παρόμοια Τη νύχτα
σαν πάει κάτι Μακρινές φωνές
να Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους
γραφεί Κλάμα παιδιού χωρίς απάντηση
είναι Ερείπια
ως αν Σαν τρυπημένες σάπιες σημαίες
να γράφονταν
από την άλλη μεριά Εφιάλτες
αγγελτηρίων Στα σιδερένια κρεβάτια
θανάτου Όταν το φως λιγοστεύει
γι’ αυτό και Τα ξημερώματα
τα ποιήματά μου
είν’ τόσο πικραμένα (Μα ποιος με πόνο θα μιλήσει για όλα αυτά;)
(και πότε – άλλωστε – δεν ήσαν;)
κι’ είναι,
–προ πάντων-
και
τόσο
λίγα
οι καρφωμένοι σταυροί λοιπόν μπορούμε να τους αντιστοιχίσουμε με τα αγγελτήρια θανάτου του Εγγονόπουλου. Και το εμπόδιο της ποίησης μπορούμε να το αναγνωρίσουμε στον θάνατο. Όμως και οι τρεις ποιητές γράφουν ποιήματα. Συνεχίζουν και γράφουν έστω και λίγα γιατί αν δεν μιλήσει για τον θάνατο γα τους χαμένους φίλου, για τους εφιάλτες, για το φόβο οι ποιητές ποιος θα μιλήσει; Μην τους κατηγορούμε λοιπόν ότι γράφουν ποιήματα που μοιάζουν με μνήματα αφού η εποχή τους δεν μπορεί να γεννήσει άλλα ποιήματα αν οι ποιητές θέλουν να κρατήσουν την ανθρωπιά τους και την αξιοπρέπειά τους μπροστά στην αδικία και το θάνατο , κι αν παραμένουν οι αυθεντικοί φορείς των συναισθημάτων του λαού και της εποχής τους.
σύνθεση
αν ο Σαχτούρης καταγράφει τα όνειρά του τι όνειρα βλέπει;
ο κόσμος του λοιπόν είναι εφιαλτικός, παραμορφωμένος, τεμαχισμένος ο κόσμος του είναι η γκουέρνικα του Πικάσσο (εδώ μπορεί να δοθεί στα παιδιά ο γνωστός πίνακας του Ισπανού ζωγράφου)
ερωτήσεις
με στοιχεία του ποιήματος να επαληθεύσετε τους χαρακτηρισμούς για τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά και τον Μίλτο Σαχτούρη του Αλέξη Αργυρίου
« δεν τραγουδά με υψηλό φρόνημα. Μονολογεί μέσα σε μια ερειπωμένη πολιτεία. Δεν αντιμετωπίζει τα γεγονότα τα υφίσταται. Βαθύτατο πένθος τη περισφίγγει. Ελπίδες δεν έχει. Τις θεωρεί πολυτέλεια. Απέβαλε ένα ένα όλα τα ιδανικά που θα την εφλόγιζαν. Μορφάζει από απελπισία και γιατί όχι από γνώση. Μέσα σ’ έναν κόσμο εχθρικό, κατακτά oλοένα και περισσότερο το προσωπικό της πεδίο· τη μοναξιά της. Και δέχεται σαν δώρο των θεών την τραγική της μοίρα. Δεν λιποτάκτησε· έζησε ίσα- ίσα στο κέντρο του πανικού»
«ο λόγος του , γυμνός από επισημότητες, διαθέτει μια σπάνια λειτουργικότητα. Η λιτότητα των εκφραστικών του μέσων δεν εμποδίζει να αποδοθούν βαθύτατες καταστάσεις. …. Ζούμε μαζί με τον ποιητή σε μια εφιαλτική σφαίρα.»
φωτοτυπία που δίνουμε στα παιδιά
…………………………
Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου
Τη μιαν ημέρα έτρεμα
την άλλη ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στον φόβο
πέρασε η ζωή μου
Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω
Προδίδετε πάλι την Ποίηση , θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε ως μέσον , υποζύγιον
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε μ
Με το παράδειγμά σας στους νεώτερους
…..
ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι , θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες
Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος
Εγγονόπουλου – Αναγνωστάκη
Ποίηση 1948 Στον Νίκο Ε…. 1949
τούτη η εποχή Φίλοι
του εμφυλίου σπαραγμού Που φεύγουν
δεν είναι εποχή Που χάνονται μια μέρα
για ποίηση Φωνές
κι άλλα παρόμοια Τη νύχτα
σαν πάει κάτι Μακρινές φωνές
να Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους
γραφεί Κλάμα παιδιού χωρίς απάντηση
είναι Ερείπια
ως αν Σαν τρυπημένες σάπιες σημαίες
να γράφονταν
από την άλλη μεριά Εφιάλτες
αγγελτηρίων Στα σιδερένια κρεβάτια
θανάτου Όταν το φως λιγοστεύει
γι’ αυτό και Τα ξημερώματα
τα ποιήματά μου
είν’ τόσο πικραμένα (Μα ποιος με πόνο θα μιλήσει για όλα αυτά;)
(και πότε – άλλωστε – δεν ήσαν;)
κι’ είναι,
–προ πάντων-
και
τόσο
« δεν τραγουδά με υψηλό φρόνημα. Μονολογεί μέσα σε μια ερειπωμένη πολιτεία. Δεν αντιμετωπίζει τα γεγονότα τα υφίσταται. Βαθύτατο πένθος τη περισφίγγει. Ελπίδες δεν έχει. Τις θεωρεί πολυτέλεια. Απέβαλε ένα ένα όλα τα ιδανικά που θα την εφλόγιζαν. Μορφάζει από απελπισία και γιατί όχι από γνώση. Μέσα σ’ έναν κόσμο εχθρικό, κατακτά όλο ένα και περισσότερο το προσωπικό της πεδίο· τη μοναξιά της. Και δέχεται σαν δώρο των θεών την τραγική της μοίρα. Δεν λιποτάκτησε· έζησε ίσα- ίσα στο κέντρο του πανικού»
«ο λόγος του , γυμνός από επισημότητες, διαθέτει μια σπάνια λειτουργικότητα. Η λιτότητα των εκφραστικών του μέσων δεν εμποδίζει να αποδοθούν βαθύτατες καταστάσεις. …. Ζούμε μαζί με τον ποιητή σε μια εφιαλτική σφαίρα.»
Subscribe to:
Posts (Atom)
